واکاوی و ارزیابی نشان‌واره‌های اقتدارگرایی در مدینه فاضله

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکترای اندیشه سیاسی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)

چکیده

مدینه فاضله به‌عنوان مدینه مطلوب در فلسفه سیاسی کلاسیک اسلامی، در معرض این انتقاد قرار دارد که مدینه‌ای اقتدارگراست. هرچند فیلسوفان مسلمان کلاسیک، مدینه تغلب را از گونه‌های مدن غیرفاضله قرار داده‌اند و مدینه فاضله را از آن متمایز دانسته‌اند. اما چون اقتدارگرایی از استبداد کلاسیک تفاوت دارد، بررسی نسبت مدینه فاضله با اقتدارگرایی ضروری به نظر می‌رسد.
برخی سامان مدینه فاضله را اقتدارگرایانه دانسته‌اند و برخی هم بدون تصریح به اقتدارگرایانه بودن آن، به وجود نشان‌واره‌های اقتدارگرایی در مدینه فاضله اذعان کرده‌اند. این مقاله نشان‌واره‌های اقتدارگرایی در مدینه فاضله را از متون نویسندگان بومی و غربی استخراج کرده و سپس با استفاده از روش تفسیری، به ارزیابی آن می‌پردازد. رئیس اول، اشتراک آراء، نوابت، خطابه و جمع‌گرایی مهم‌ترین نشان‌واره‌های اقتدارگرایی در مدینه فاضله‌اند که در این مقاله بررسی و ارزیابی می‌گردند. نتیجه تحقیق اینکه با تکیه بر شواهد ارائه‌شده معلوم می‌‌گردد که هیچ‌کدام از این نشان‌واره‌ها، بر اقتدارگرا بودن مدینه فاضله دلالت ندارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inquiry into the Indexes of Authoritarianism in The Utopia (Virtuous City)

نویسنده [English]

  • seyed mohamad hadi moqadasi
A PhD. student of political philosophy at Imam Khomeini Institute of Education and Research.
چکیده [English]

As a favorite political unit in the classic Islamic political philosophy, utopia has come under the criticism that it is an authoritarian regime. Classic Muslim philosophers, however, classified the totalitarian city-estate as none-utopian state and distinct from utopia. As authoritarianism is different from the classic despotism, it seems necessary to study the relation of utopia to authoritarianism.
Some scholars have regarded the organization of utopia as an authoritarian regime and others have embraced some authoritarian indexes in utopia, they have not explicitly mentioned them, though.
In his essay, the author has singled out the indexes of authoritarianism in utopia from the domestic and Western texts and then assessed them according to methods of interpretation. First chief, vote-sharing, nawabit[1] (weeds), guardianship, sermon, collectivism are the most important indexes of authoritarianism in utopia examined in this  paper. The presented documents prove that none of the indexes demonstrate that utopia is authoritarian
[1]. In al-Farabi’s theory of utopia, nawabit constitutes groups of people who lack values and are useless or even harmful. They are similar to weeds. Al-Farabi has classified them into 9 groups.

کلیدواژه‌ها [English]

  • virtuous City
  • authoritarianism
  • first chief
  • vote-sharing
  • nawabit (weeds)
  • sermon
  • collectivism
  1. ابن‌رشد، محمدبن‌احمد (۲۰۰۲م). تلخیص السیاسة لأفلاطون. بیروت: دارالطلیعة.
  2. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (۱۳۷۶). الشفاء: الالهیات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
  3. ـــــــــــــــ (۱۴۰۴ق). الشفا؛ الخطابة. بیروت: المؤسسة الجامعیة.
  4. ـــــــــــــــ (۱۴۲۸ق). کتاب المجموع أو الحکمة العروضیة. بیروت: دارالهادی.
  5. احمدوند، شجاع (۱۳۹۵). قدرت و دانش در ایران دوره اسلامی. تهران: نشر نی.
  6. امیدی، ‌مهدی (۱۳۹۶). «بررسی مناسبات حکمت سیاسی اسلامی مشاء با دموکراسی غربی و مردم‌سالاری دینی»؛ معرفت سیاسی. 9 (1). ص39-56.
  7. آرنت، هانا (1388). میان گذشته و آینده؛ هشت تمرین در اندیشه سیاسی. ترجمه سعید مقدم. تهران: اختران.
  8. ـــــــــــــــ (۱۳۹۴). توتالیتاریسم. ترجمه محسن ثلاثی. تهران: نشر ثالث.
  9. ‫بحرانی، مرتضی (۱۳۸۶). «فرد مدنی و فردگرایی فلسفی در فلسفه سیاسی مسلمانان»؛ فصل‌نامه علوم سیاسی، ش38. ص101-130.
  10. براخر، کارل دیتریش (۱۳۸۵). توتالیتاریس، در: فرهنگ اندیشه‌های سیاسی برگرفته از فرهنگ تاریخ اندیشه‌ها. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: نشر نی.
  11. پوپر، کارل (۱۳۸۰). جامعه باز و دشمنان آن. ترجمه عزت‌اله فولادوند. تهران: خوارزمی.
  12. ‫جعفری، محمدتقی (۱۳۶۹). حکمت اصول سیاسی اسلام. تهران: بنیاد نهج‌البلاغه.
  13. جوادی آملی، عبدالله (۱۳۸۸). تفسیر موضوعی قرآن کریم: جامعه در قرآن (ج17). قم: مرکز نشر اسراء.
  14. ‫دوانی، محمدبن‌اسعد (۱۳۹۱‌). اخلاق جلالی. تهران: اطلاعات.
  15. راش، مایکل (۱۳۸۹). جامعه و سیاست. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: انتشارت سمت.
  16. ‏‫رالز، جان (۱۳۹۰). نظریه عدالت. ترجمه مرتضی بحرانی و محمدکمال سروریان. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  17. ساباین، جرج (۱۳۵۳). تاریخ نظریات سیاسی. ترجمه بهاءالدین پازارگاد. تهران: امیرکبیر.
  18. سهروردی، یحیی‌بن‌حبش (۱۳۸۰). مصنفات شیخ اشراق: «حکمة الاشراق». تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  19. شهرزوری، محمدبن‌محمود (۱۳۸۳). رسائل الشجرة الالهیة فی علوم الحقائق الربانیة (ج1). تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  20. ‏‫صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (۱۳۶۶). تفسیر القرآن الکریم. قم: انتشارات بیدار.
  21. ـــــــــــــــ (۱۳۸۰). المبدأ و المعاد. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
  22. ـــــــــــــــ (۱۳۸۲). شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  23. فارابی، محمدبن‌محمد (۱۴۲۱ق). السیاسة المدنیة. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  24. ـــــــــــــــ (۱۹۹۱م). الملة و نصوص أخری. بیروت: دارالمشرق.
  25. ـــــــــــــــ (۱۹۹۳م). فصول منتزعة. بیروت: دارالمشرق.
  26. ـــــــــــــــ (۱۹۹۵م/الف‌). آراء أهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  27. ـــــــــــــــ (۱۹۹۵م/ب‌). تحصیل السعادة. بیروت: دار و مکتبة الهلال.
  28. ‏‫فیرحی، داود (۱۳۷۸). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام. تهران: نشر نی.
  29. قربانی، ‌مهدی و مهدی امیدی (۱۳۹۶). «وحدت‌گرایی و کثرت‌گرایی در فلسفه‌ سیاسی مشاء». سیاست متعالیه. ش18، ص 49-68.
  30. کشفی، جعفربن‌أبی‌اسحاق (۱۳۸۱). تحفة الملوک. قم: بوستان کتاب.
  31. مارکوزه، هربرت (۱۳۹۵). نبرد در برابر لیبرالیسم در برداشت توتالیتر از حکومت، در: فاشیسم و کاپیتالیسم. ترجمه مهدی تدینی. تهران: نشر ثالث.
  32. مصباح یزدی، محمدتقی (۱۳۹۱). مشکات: معارف قرآن ۱-۳، «خداشناسی، کیهان‌شناسی، انسان‌شناسی». قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره).
  33. ‏‫نصیرالدین طوسی، محمدبن‌محمد (۱۳۸۰). بازنگاری اساس الاقتباس. تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
  34. ـــــــــــــــ (۱۳۸۷‌). اخلاق ناصری. تهران: خوارزمی.
  35. هیتلر، آدلف (۱۳۹۰). نبرد من. ترجمه عنایت. تهران: دنیای کتاب.
  36. L’Arrivee, Robert (2014). Discrimination and Violence in Alfarabi’s Virtuous City: A Response to Alireza Omid Bakhsh. Utopian Studies, 25 (2), 432-449.
  37. Parens, Joshua (2006). An Islamic philosophy of virtuous religions: introducing Al-farabi. New York: State University of New York Press.