نسبت الهیات بالمعنی الاعم با الهیات بالمعنی الاخص از منظر حکیمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)

چکیده

دو اصطلاح «الهیات بالمعنی‌الاعم» و «الهیات بالمعنی‌الاخص» ناظر به دو بخش از مباحث در فلسفه اولی هستند که در موضوع خدا و صفات او مشترک‌اند. حال سؤال این است که این دو بخش چه نسبتی باهم دارند؟ آیا الهیات بالمعنی‌الاخص بخشی از مسائل الهیات بالمعنی‌الاعم است که به دلیل اهمیت و شرافت موضوع آن از الهیات بالمعنی‌الاعم افراز شده و یا الهیات بالمعنی‌الاخص مبحثی جداگانه در عرض الهیات بالمعنی‌الاعم است؟ آیا محتمل است الهیات بالمعنی‌الاخص علم مستقلی باشد؟
فیلسوفان در‌این‌خصوص دو دیدگاه را برگزیده‌اند. دیدگاه اول، الهیات بالمعنی‌الاخص را بخشی از الهیات بالمعنی‌الاعم می‌داند و به دلیل اهمیت و شرافت موضوع آن مستقل تدوین شده است و دیدگاه دیگر، الهیات بالمعنی‌الاخص را در عرض الهیات بالمعنی‌الاعم می‌شمارد که این دو علم دو بخش از فلسفه اولی هستند. موضوعات مسائل الهیات بالمعنی‌الاخص با برخی موضوعات الهیات بالمعنی‌الاعم مشترک است، اما روش بحث در الهیات بالمعنی‌الاعم با روش بحث در الهیات بالمعنی‌الاخص کاملاً متفاوت می‌باشد. ضمن اینکه از منظر فیلسوفان، براساس ضوابط منطقی در تقسیمات علوم، الهیات بالمعنی‌الاخص، علم تحت الهیات بالمعنی‌الاعم نیست. ملاصدرا نشان می‌دهد که الهیات بالمعنی‌الاخص باید علم هم‌عرض با الهیات بالمعنی‌الاعم باشد که هر یک از دو الهیات با روشی متمایز از دیگری، بخشی از فلسفه اولی را تشکیل می‌دهند و موضوع هر دو بخش موجود بما هو موجود است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Muslim Philosophers on the Relation between Ilahiyyat in its Broad Sense and its Narrow Sense Askari Solymani Amiri

نویسنده [English]

  • askari soleimani amiri
A professor and faculty member at Imam Khomeini Institute of Education and Research
چکیده [English]

The two terms “ilahiyyat in its broad sense” and “ilahiyyat  in its narrow sense” concerns two sections of first philosophy both dealing with God and His attributes. The question is what relation is there between these two sections. Is the latter a part of the former being separated from it for the precedence of its subject matter? Or, does it constitute a separate discipline in parallel lines with the former? Namely, is it possible to consider the latter as an independent discipline of knowledge, so that both constitute two separate sections of the first philosophy?
Some philosophers preferred the former view but others the latter. Those with the latter view hold that the subject matters of the questions of “ilahiyyat  in its narrow sense” are the same as some of those of “ilahiyyat  in its broad sense’. However, their methods are different. Furthermore, according to the logical criteria in the division of different sciences, philosophers hold that “ilahiyyat  in its narrow sense” does not fall under “ilahiyyat  in its broad sense”. Mulla Sadra has demonstrated that the two ilahiyyat  stand in parallel lines and each with different method constitutes a section of the first philosophy but both deal with being qua being.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ilahiyyat in its broad sense
  • ilahiyyat in its narrow sense
  • Avicenna
  • Mulla Sadra
  • Haji Sabziwari
  • Allamah Tabatabaii
  1. اثیرالدین ابهری،مفضل بن عمر (بی‌تا). الهدایة. (شرح الهدایة الثیریة). بی‌جا: بی‌نا.
  2. ابن‌سینا، حیسن‌بن‌عبدالله (1371ق). الشفاء. المدخل. قاهره: مطبع امیریة.
  3. ـــــــــــــــ (1364). النجاة. به تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  4. ـــــــــــــــ (1363). المبدأ و المعاد. به تصحیح عبدالله نورانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  5. ـــــــــــــــ (1353). دانش‌نامه علائی. به تصحیح محمد معین و محمد مشکاة. تهران: انتشارات کتاب‌فروشی دهخدا.
  6. بهمنیاربن‌مرزبان (1375). التحصیل. به تصحیح مرتضی مطهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  7. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1382). شرح و تعلیقة صدرالمتألهین بر الهیات شفا. تهران: انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
  8. ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج6). بیروت: دار التراث العربی.
  9. ـــــــــــــــ (بی‌تا). شرح الهدایة الاثیریة. بی‌جا: بی‌نا.
  10. طباطبایی، سید محمدحسین (1362). نهایة الحکمة. قم: انتشارات مؤسسة النشر الاسلامی.
  11. لوکری، ابوالعباس (1372). بیان الحق بضمان الصدق. به تحقیق ابراهیم دیباجی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  12. مصباح یزدی، محمدتقی (1505). تعلیقة علی نهایةالحکمة. قم: مؤسسة فی طریق الحق.