چیستی حکمت عملی و جایگاه آن در طبقه‌بندی علوم با تکیه بر آراء فارابی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌پژوه سطح چهار مرکز تخصصی فلسفه اسلامی حوزه علمیه قم

چکیده

حکمت عملی به‌عنوان یکی از اقسام فلسفه مطلق، کارکردهای مهمی در کنش‌ها و حیات صحیح فردی و اجتماعی انسان و پایه‌ریزی نظام حکومتی و تمدن اسلامی دارد. ‌ازاین‌رو شناخت کامل نسبت به چیستی و ویژگی‌های حکمت عملی اهمیت به‌سزایی دارد. یکی از راه‌های شناخت علوم و ویژگی‌های آنها، توجه به نظام طبقه‌بندی علوم و ملاک‌های آن است. فارابی از جمله فیلسوفانی است که بسیار گسترده به حکمت عملی پرداخته است. از نگاه فارابی، توجه به جایگاه حکمت عملی در طبقه‌بندی علوم و در نظر گرفتن ویژگی‌های کلی فلسفه به‌مثابه جنس حکمت عملی به همراه ویژگی‌های اختصاصی حکمت عملی، می‌تواند در ارائه تعریفی جامع و مانع از آن راهگشا باشد. براین‌اساس حکمت عملی علمی نظری - به معنای قیاسی- و برهانی است که در مورد امور وابسته به اراده انسان ازآن‌جهت که انسان را به سعادت یا شقاوت می‌رساند بحث می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Alfarabius on What Practical Wisdom Is and its Position in the Classification of Sciences

نویسنده [English]

  • javad delpazir
A 4th grade student at the Specialized Center for Islamic Philosophy, Qom seminary school
چکیده [English]

As one branch of philosophy in general, practical wisdom serves significant functions in the course of acts and man’s individual and social due life and the foundation of governmental system and Islamic civilization. So, it is quite important to perfectly know the nature and characteristics of practical wisdom. One way of knowing different disciplines of science and their characteristics is to consider the system of classification and its criteria. Alfarabius is among those philosophers who have dealt with practical wisdom in much detail. In Alfarabius’ view, the consideration of the role of practical wisdom in the classification of sciences and its particular characteristics in contrast to general characteristics of philosophy help propose an inclusive and exclusive definition of it. Accordingly, practical wisdom is a speculative -deductive and demonstrative- discipline of knowledge dealing with issues of man’s free will in so far as it leads man to happiness or eternal affliction.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Alfarabius
  • the classification of sciences
  • wisdom
  • practical wisdom
  • that what practical wisdom is
  1. ابن‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1371‏). المباحثات. قم: انتشارات بیدار.
  2. ـــــــــــــــ (1405‏ق). منطق المشرقیین. چاپ دوم. قم: مکتبة آیةالله المرعشى.
  3. ـــــــــــــــ (1404ق(الف)‏). الشفاء، «الالهیات». تصحیح سعید ‌زاید. قم: مکتبة آیة الله المرعشی.
  4. ـــــــــــــــ (1404ق(‌ب)).الشفاء «المنطق» (البرهان). تصحیح سعید ‌زاید. قم: مکتبة آیة‌الله المرعشى.
  5. ـــــــــــــــ (1400‏ق). رسائل ابن‌سینا. قم: انتشارات بیدار.
  6. ـــــــــــــــ (1326‏ق). تسع رسائل فی الحکمة و الطبیعیات. چاپ دوم‏. قاهره: دارالعرب.
  7. ارسطو (1378). اخلاق نیکوماخوس. ترجمه محمد‌حسن لطفی. تهران: طرح نو.
  8. شیرازى، قطب‌الدین (1369). درة التاج. چاپ سوم. به اهتمام و تصحیح سید محمد مشکوة. تهران: انتشارات حکمت.
  9. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (بی‌تا). الحاشیة على الهیات الشفاء. قم: انتشارات بیدار.
  10. ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
  11. فارابی، محمد‌بن‌محمد (1995م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق از دکتر على بوملحم‏، بیروت: مکتبة الهلال‏.
  12. ـــــــــــــــ (1413ق). الاعمال الفلسفیة. مقدمه و تحقیق و تعلیق از دکتر جعفر آل‌یاسین. ‏بیروت: دارالمناهل.
  13. ـــــــــــــــ (1408ق). المنطقیات. قم: انتشارات آیت‌الله مرعشی نجفی.
  14. ـــــــــــــــ (1405ق). فصول منتزعة. چاپ دوم. تحقیق و تصحیح و تعلیق از فوزى نجار. تهران: المکتبةالزهراء.
  15. ـــــــــــــــ (2002م). الجمع بین رأیى الحکیمین. تصحیح علی بوملحم، بیروت: مکتبة الهلال.
  16. ـــــــــــــــ (1996م)، احصاء العلوم. مقدمه وشرح علی بوملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
  17. ـــــــــــــــ (1991م). کتاب الملة و نصوص اخری. چاپ دوم. تصحیح محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق.
  18. ـــــــــــــــ (1986م). کتاب الحروف. تحقیق و تعلیق محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق.
  19. ـــــــــــــــ (1961م). فلسفه ارسطوطالیس. تصحیح و تعلیقه محسن مهدی. بیروت: دارالمشرق.
  20. عبودیت، عبدالرسول (1388). درآمدی به نظام حکمت صدرائی (ج1). چاپ دوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  21. یزدان‌پناه، سیدیدالله (1396). تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی. قم: کتاب فردا.