تأملی بر «حکمت عرشی» در متون روایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره) قزوین

چکیده

پژوهش پیش‌رو در پی تبیین این مسأله است که «آیا گشودگی حکمت عرشی و معارف قدسی، اختصاص به ره‌آوردهای وحیانی با طریقیت پیامبری دارد یا حقیقتی پایدار برای زمان‌های مختلف است»؟
رویکرد هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی احادیث در این خصوص، به مقتضای فیاض بودن خداوند، بر چنین گشودگی و ارتباطی به‌سان حقیقتی مستمر و جاودانه تأکید دارد. ازاین‌رو، جریان حکمت عرشی امری مستمر بوده و تنها شرط آن قابلیتی است که حاصل مجاهدت در طریق بندگی خالصانه خداوند است. براساس مبانی شیعیان مسلمان، همان‌گونه که آفرینش و رزاقیت الهی انقطاع‌ناپذیر است، ارتباط اولیاء الهی با خداوند و به‌تبع آن، نزول حکمت عرشی بر جانشان نیز امری پایدار می‌باشد. ضرورت بررسی این مسأله ازآن‌روست که بازخوانی و ژرف‌نگری در متون روایی از این منظر، افق‌های تازه‌ای را می‌گشاید و منظومه معرفت دینی را غنای بیشتری می‌بخشد و تحلیل دیگری از خاتمیت پیامبری و نیز پایداری ارتباط با خداوند و اخذ نظام معرفتی ویژه را ارائه می‌دهد. اولیاء الهی با تهذیب نفس در پرتو هدایت الهی و با بسطِ جانشان، به مقام قرب حق رسیده و این توفیق را دارند که مستقیم و یا از طریق ملک قدسی به مخزن علم الهی راه یابند. ره‌آورد این اتصال، حکمت عرشی است. چنین حکمتی نه‌تنها خارج از چارچوب قرآن و احادیث نیست، بلکه تفسیر شریعت نیز محسوب می‌گردد .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

An Inquiry into al-Hikmat al-'Arshiyya in the Light of Traditions

نویسنده [English]

  • hadi fanaei nematsara
An assistant professor and faculty member at Imam Khomeini International University of Quazwin
چکیده [English]

In what follows, the author has gone to deal with whether al-Hikmat al-'Arshiyya (the wisdom of the Throne) and divine knowledge are merely open to revealed achievements through prophets or as an enduring truth is valid for all different times.
    Due to God’s all-emanation, the ontological and epistemological approaches of the related traditions highlight the openness of such enduring truth for good. Accordingly, the flow of such wisdom of the Throne endures for good, though the only requirement to receive is one’s determined struggle in the course of sincere devotion to God. According to the Shi’ite Principles, as the ever-renewed creation and God’s ceaseless all-sustenance which do not stop, the connection of His saints and the shower of divine wisdom on their mind do not come to an end, too.
    The necessity to deal with this issue woes to the fact that reviewing and fathoming out the meaning of traditions will open new horizons, enrich the system of religious cognition, and offer a novel analysis of that holy Muhammad is the last prophet and that the communication with God is still promising. Having purified their Souls in the light of divine guidance, the saints of God go to develop their spirits in the station of proximity to God; they may thus have the opportunity to share the divine knowledge directly or through a holy angel. The gift of such communication is wisdom of the Throne. Not only such wisdom falls within the frame of the Qur’an and traditions, but also is reckoned as the interpretation of Shari’a.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the wisdom of the Throne
  • revealed teachings
  • piety
  • the communi-cation of the saints with God
  1. ـ قرآن کریم.

    1. ابن ابی‌الحدید، عبدالحمیدبن‌هبة الله (1410ق). شرح نهج‌البلاغه. تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، بیروت: دار احیاء‌التراث.
    2. ابن‌حنبل، احمدبن‌محمد (بی‌تا). المسند. بیروت: دار صادر.
    3. ابن‌شعبه ‌حرانی، حسن‌بن‌علی (1373). تحف‌العقول عن آل الرسول. تهران: انتشارات کتابچی.
    4. ابن‌عربی، محمد بن علی (بی‌تا). الفتوحات ‌المکیه. بیروت: دار صادر.
    5. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسن (1415ق). تاریخ مدینه دمشق. بیروت: دار الفکر.
    6. ابن ابی‌داود سجستانی، عبدالله‌بن‌سلیمان (1410ق). سنن ابی‌داود. بیروت: دار الفکر.
    7. بخاری، محمد‌بن‌اسماعیل (بی‌تا). الجامع الصحیح. بیروت: دار الفکر.
    8. برقی، احمدبن‌محمد (1371). المحاسن. قم: دار الکتب الاسلامیه.
    9. جوادی آملی، عبدالله (1385). شمیم ولایت. قم: انتشارات اسراء.
    10. ـــــــــــــــ (1375). رحیق مختوم (ج1)، «شرح حکمت متعالیه». قم: مرکز نشر اسراء.
    11. خمینی، سید روح‌الله (1368). چهل حدیث. تهران: مرکز نشر فرهنگی رجاء.
    12. خویی، میر حبیب‌الله‌بن‌محمدهاشم (1400ق). منهاج‌البراعة فی شرح نهج‌البلاغه. تهران: انتشارات مکتبة الاسلامیه.
    13. سبزواری،هادی بن مهدی (1369). شرح المنظومه. قم: انتشارات علامه.
    14. سید رضی، محمدبن‌حسین (1386). نهج‌البلاغه. ترجمه محمد دشتی. قم: انتشارات مباهله.
    15. صدرالدین شیرازی، ‌محمدبن‌ابراهیم (1383). شرح اصول کافی، مع التعلیقات علی النوری. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
    16. صدوق، محمد‌بن‌علی (1378ق). عیون اخبار الرضا. تهران: نشر جهان.
    17. طبرانی، سلیمان‌بن‌احمد (بی‌تا). المجمع الکبیر. قاهره: مکتبة ابن تیمیه.
    18. طبرسی، فضل‌بن‌حسن (1408ق). مجمع‌البیان فی تفسیر‌القرآن. بیروت: دار المعرفه.
    19. ـــــــــــــــ (1401ق). تهذیب‌الاحکام. به تحقیق سید حسن موسوی خراسانی. بیروت: افست.
    20. فیض‌ کاشانی، محمدمحسن (1365). الوافی. اصفهان: مکتب امیرالمؤمنین(علیه السلام).
    21. قمی، عباس (1411ق). سفینه‌البحار و مدینه‌الحکم و الآثار. قم: نشر اسوه.
    22. قیصری، داودبن‌محمود (1377). رسائل قیصری. به تحقیق سید جلال‌الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
    23. کلینی، محمد‌بن‌یعقوب (1362). الاصول الکافی. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    24. متقی ‌هندی، علاءالدین علی‌بن‌حسام‌الدین (1409ق). کنز‌العمال. بیروت: مؤسسه رساله.
    25. مجلسی، محمدباقر (1404ق). مرآة‌ العقول (ج7). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
    26. ـــــــــــــــ (1403ق). بحار‌الانوار. بیروت: مؤسسه وفا.
    27. مولوی، محمدبن‌محمد (1387). مثنوی معنوی. تهران: فکر روز.
    28. نوری، حسین‌بن‌محمدتقی (1408). مستدرک‌الوسائل و مستنبط‌المسائل. قم: مؤسسه آل‌ البیت.