بررسی «اصل جهت کافی» در فلسفه لایبنیتس و مقایسه آن با «قاعده ضرورت سابق» در فلسفه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد فلسفه موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی

2 دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه امیر کبیر

چکیده

این مقاله در پی تبیین «اصل جهت کافی» در فلسفه لایب‌نیتس و مقایسه آن با «قاعده ضرورت سابق» در فلسفه اسلامی است. اصل «جهت کافی» یکی از آموزه‌های مهم در فلسفه لایب‌نیتس[1]  است که به همراه اصل «تناقض»، اصول متافیزیک وی را تشکیل می‌دهند. عبارات لایب‌نیتس در این مورد ناهماهنگ می‌باشد و همین نکته باعث ظهور تفاسیر متفاوتی از دیدگاه او شده است.
لایب‌نیتس از طرفی همه قضایای صادق را تحلیلی و در نتیجه، ضروری می‌داند و از طرف دیگر، با طرح مفاهیمی مثل ضرورت مشروط و ضرورت اخلاقی و همچنین تقسیم قضایای صادق به حقایق عقل و حقایق واقع، از موضع ضرورت‌گرایانه خویش عقب‌نشینی می‌کند.
در فلسفه اسلامی نیز ما با قاعده‌ای به نام قاعده «ضرورت سابق» مواجه هستیم که قرابت زیادی با نظریه لایب‌نیتس در اصل جهت کافی دارد و خواهیم گفت که اصل جهت کافی لایب‌نیتس، اعم از قاعده ضرورت سابق است. هدف ما مطالعه تطبیقی بین فلسفه اسلامی و فلسفه جدید غرب می‌باشد. روش ما در این کار، روش کتابخانه‌ای و با استفاده از منابع چاپی و اینترنتی و نرم‌افزارهایی مثل «کتابخانه حکمت اسلامی» است



[1]. Gottfried Wilhelm Leibniz

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Critical Comparison between Leibnitz’s Principle of Sufficient Reason and the Rule of Prior Necessity in the Islamic Philosophy

نویسندگان [English]

  • mahdi zarei 1
  • abulfazl kiashemshaki 2
1 An M.A. student of philosophy at Imam Khomeini Institute of Education and Research.
2 An Associate professor and faculty member at Amir Kabir University.
چکیده [English]

This article goes to explain Leibnitz’ principle of sufficient reason and to compare it to the rule of prior necessity in the Islamic philosophy. Along with the principle of contradiction, the principle of sufficient reason constitutes Leibnitz[1] principles of metaphysics. His phrases on the issue are inconsistent, which gave rise to different interpretations on Leibnitz view.
From one side, Leibnitz considers all true propositions as analytic thus necessary, and from another side he proposes concepts such as conditioned and ethical necessities and divides true propositions into truths of reason and those of fact. Accordingly, Leibnitz withdraws from his position of necessitarianism.
In the Islamic philosophy, there is the so-called rule of “prior necessity” much similar to Leibnitz’s principle of sufficient reason, though more general than the above rule. We aim to study the Islamic philosophy and modern Western philosophy comparatively. Our method is to refer to library references and making use of Internet and software such as “E. Islamic theosophy library”.



[1]. Gottfried Wilhelm Leibnitz.

کلیدواژه‌ها [English]

  • the principle of sufficient reason
  • Leibnitz
  • the rule of prior necessity
  • necessitarianism

مراجع

ابن‌‌سینا، حسین‌بن‌عبدالله (1379). النجاة من الغرق فى بحر الضلالات. مقدمه و تصحیح محمدتقى دانش‌پژوه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
ــــــــــــــــــــــ (1371). المباحثات. تحقیق محسن بیدارفر. قم: نشر بیدار.
ــــــــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء، «الالهیات». تصحیح سعید زاید. قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
اژه‌ای، محمدعلی و امرالله، معین (1387). «اختیار و جهان‌های ممکن از دیدگاه لایبنیتس»، نشریه پژوهش‌های فلسفی (دانشکده ادبیات و علوم انسانی تبریز). 2(205)، ص 23-53.
امینی، عبدالله و صافیان، محمدجواد (1390). «تفسیر شوپنهاور بر اصل جهت کافی».مجله حکمت و فلسفه 7 (3)، ص55-72.
جبر، فرید و دیگران (1996م). موسوعة مصطلحات علم المنطق عند العرب. بیروت: مکتبة لبنان الناشرون.
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم، «شرح حکمت متعالیه» (ج3). تنظیم و تدوین حمید پارسانیا. قم: مرکز نشر اسراء.
دغیم، سمیح (2001م). موسوعة مصطلحات الامام فخرالدین الرازى. بیروت: مکتبة لبنان الناشرون.
رازی، فخر الدین محمد بن عمر (1373). شرح عیون الحکمة (ج1). مقدمه و تحقیق محمد حجازى و احمدعلى سقا. تهران: مؤسسة الصادق.
ــــــــــــــ (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات (ج1). چاپ دوم. قم: نشر بیدار.
راسل، برتراند (1388). تاریخ فلسفه غرب. ترجمه نجف دریابندری. تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی (نسخه الکترونیکی).
ــــــــــــ (1382). شرح انتقادی فلسفه لایب‌نیتس به ضمیمه قطعات برجسته. ترجمه ایرج قانونی. تهران: نشر نی.
سبزواری، ملا هادی (1369-1379). شرح المنظومة (ج1،2،3). تصحیح و تعلیق آیت‌الله حسن‌زاده آملى و تحقیق و تقدیم از مسعود طالب. تهران: نشر ناب.
سجادی، سید جعفر (1373). فرهنگ معارف اسلامى (ج3). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صافیان، محمدجواد (1381). «تفسیر هایدگر بر اصل جهت کافیه»، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه اصفهان. (ش 28و29)، ص185-210.
صدرالدین شیرازی (بی‌تا)، الحاشیة على الهیات الشفاء. قم: نشر بیدار.
ـــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج1،3،7). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
طباطبایی، سید محمدحسین (1388). نهایة الحکمة (ج1). تعلیق و تصحیح غلام‌رضا فیاضی. چاپ پنجم. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.
نصیر الدین طوسی، محمد بن محمد (1405ق). مصارع المصارع. تحقیق شیخ حسن معزی. قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
فروغی، محمدعلی (1344). سیر حکمت در اروپا (ج2). تهران (شاه‌آباد): انتشارات زوار.
قطب‌الدین رازی،محمدبن محمد (1375). المحاکمات بین شرحى الاشارات (ج1). قم: نشر البلاغة.
ــــــــــــــــ (1381). الهیات المحاکمات مع تعلیقات الباغنوى. مقدمه و تصحیح مجید هادى‌زاده. تهران: انتشارات میراث مکتوب.
کاپلستون، فردریک چارلز (1388). تاریخ فلسفه غرب (ج4). ترجمه غلام‌رضا اعوانی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
گیسلر، نورمن ال (1384). فلسفه دین. ترجمه حمیدرضا آیت‌الهی. تهران: انتشارات حکمت.
لایبنیتس، گوتفرید ویلهلم فون (1381). مکاتبات لایب‌نیتس و کلارک. مقدمه ایچ جی الکساندر. ترجمه و تحقیق مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی. ترجمه علی ارشد ریاحی. قم: بوستان کتاب.
ملکیان، مصطفی (بی‌تا). تاریخ فلسفه غرب (ج2). تهیه و تدوینِ پژوهشگاه حوزه و دانشگاه. نسخه الکترونیکی، بی‌جا.
میرجعفری میاندهی، سید محمدجواد (1395). جبر فلسفی از دیدگاه استاد فیاضی. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
میرداماد، میر محمدباقربن محمد (1381-1385). مصنفات میرداماد. به اهتمام عبدالله نورانی. تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
ـــــــــــــــــــ (1367). القبسات. به اهتمام دکتر مهدى محقق و همکاران. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
Gerhard, Carl Immanuel (1890). Di, philosophiscllen Sehl'iften von G. W. Leibniz, 7 vols,(vol 7), Berlin, Weidmann.
Leibniz, Gottfried Wilhelm (1898). The Monadology. English translation by Robert Latta, (S.L:S.N).
---------------------------------- (1989). philosophical essays. translated by Roger Ariew & Daniel Garber, Indianapolis , Hackett Publishing Company.
---------------------------------- & Clarke, Samuel, (1984). correspondence. edited with introduction by Roger Ariew, Indianapolis, Hackett publishing company.
 Lin, Martin (2017) ,"The Principle of Sufficient Reason in Spinoza" , edited by Michael Della Rocca, The Oxford Handbook of Spinoza.
Schopenhauer, Arthur (1889). On the Fourfold the Principle of Sufficient Reason, translator: karl hillebrand, New York, Cosimo classics.
Schreuder, Duco (2014). vision and visual perception the conscious base of seeing. New York City, Archway publishing.
Melamed, Yitzhak & Lin, Martin (2016). "Principle of Sufficient Reason", Stanford Encyclopedia of Philosophy. First published Tue Sep 14, 2010; substantive revision Wed Sep 7, 2016, from: https://plato.stanford.edu/entries/sufficient-reason.
 
 

فایل ها

سابقه مقاله

  • تاریخ دریافت: 28 اردیبهشت 1398
  • تاریخ بازنگری: 11 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش: 04 آذر 1398

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار