هویت متقابل فلسفه حقوق اسلامی و فلسفه حقوق مدرن

آذریان, رضا; واعظی, احمد; پارسانیا, حمید

هویت متقابل فلسفه حقوق اسلامی و فلسفه حقوق مدرن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ دانشجو دکتری رشته فلسفه حقوق دانشگاه باقرالعلوم(ع)

² استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم (ع)

³ دانشیار و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

چکیده

تبیین معنای فلسفه و شناخت روش فلسفی در دوره مدرن و مقایسه آن با معنای حکمت و روش حکمی در فلسفه اسلامی، به تفاوت هویت فلسفه حقوق در اسلام و غرب می‌انجامد. ظهور حقوق مدرن در مقابل حقوق اسلامی، مرهون پیش‌زمینه‌های فلسفی و رویکردهای فراحقوقی است. ازاین‌رو بررسی بنیادهای هستی‌شناختی، معرفت‌شناختی و روش‌شناختی علم حقوق و تبیین پیش‌زمینه‌های فلسفی آن، شناخت هویت آن را ممکن می‌سازد.
با توجه به گستردگی بحث فلسفه حقوق در دیدگاه مدرن، در این پژوهش تنها به معنای فلسفه حقوق در نگاه «ایمانوئل کانت»، «اگوست کنت»، «حلقه وین» و حاشیه آن اشاره شده و سعی شده است در بستر نگاه حکمت اسلامی، از حیث معنی و روش، فلسفه حقوقی متفاوتی ارائه شود. فلسفه حقوق اسلامی در معنای پذیرفته شده، به مثابه علمی است که در آن مجموعه‌ای از گزاره‌های هم‌سنخ به‌طور مستقیم در پی تأمل جهت ایجاد نظام حقوق اسلامی و تبیین زیرساخت‌های معرفتی آن با محوریت برهان در سایه قرآن و عرفان جمع‌آوری شده ‌است. در این اندیشه، مقاومت در برابر تفسیرهای مدرن از علم حقوق، می‌تواند به عنوان نقطه قوتی باشد که جایگاه فلسفه حقوق اسلامی را ارتقا خواهد بخشید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Identity of Philosophy of Islamic Law in Contrast to that of Modern Law

نویسندگان [English]

Reza Azarian ¹
Ahmad Wa'izhi ²
Hamid Parsania ³

¹ PhD. student of philosophy of law at Baqir al-Ulum University.

² A professor and faculty member at Baqir al-Ulum University.

³ An associate professor and faculty member at Tehran University.

چکیده [English]

The explanation of the meaning of philosophy and its method in modern time in comparison to that of the Islamic theosophy and its method helps us tell the identity of the former from that of the latter. The rise of modern law in contrast to the Islamic law owes to the philosophical foregrounds and meta-law approaches. Consequently, study of the foundations of ontology epistemology and methodology of law and its philosophical foregrounds help us know its identity.
Viewing the wide scope of the philosophy of law in modern viewpoint, this research goes to merely refer to Immanuel Kant Auguste Comte, Vienna Circle and those on the margin on the meaning of philosophy of law. In respect of the meaning and method of Islamic theosophy, the authors have tried to offer a different philosophy of law. In its celebrated meaning, the philosophy of Islamic law is a discipline in which a set of similar sort of propositions are directly put together in the light of the Qur’an, proof and ‘irfan (Islamic mysticism) in order to ponder over the creation of the Islamic law system and to explain its epistemological infrastructure. In the course of pursuing this idea, resistance against modern interpretations of law can be a strong point to lift the position of the philosophy of Islamic law.

کلیدواژه‌ها [English]

Law
Philosophy of Law
Metaphysics
Islamic Philosophy
Modern philosophy

مراجع

قرآن کریم.
1. آخوند خراسانی، محمدکاظم (1426ق). کفایة الاصول. تحقیق عباسعلی زارعی سبزواری. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
2. آرون، ریمون (1390). مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی. ترجمه باقر پرهام، چاپ دهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
3. جی آیر، آلفرد (1336). زبان، حقیقت و منطق. ترجمه منوچهر بزرگ‌مهر. تهران: مؤسسه انتشارات علمی دانشگاه صنعتی شریف.
4. ابن سینا، حسین بن عبدالله (1404ق). الشفاء، «الهیات» (عربی). به تصحیح سعید زاید، قم: مکتبة آیةالله المرعشی.
5. ادیبی، حسین و انصاری، عبدالمعبود (1383). نظریه‌های جامعه‌شناسی. چاپ دوم. تهران: نشر دانژه.
6. اصفهانی، محمدحسین بن عبدالرحیم (1404). الفصول الغرویه فی الاصول الفقهیة، بی‌جا: الطبعة الحجریة.
7. باربور، ایان (1362ش). علم و دین. ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
8. پارسانیا، حمید (1379). جامعه‌شناسی معرفت و علم. مجله ذهن.1(4)، ص 87-116.
9. ـــــــــــــ (1390). روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی. قم: نشر کتاب فردا.
10. ـــــــــــــ (1383). «روش‌شناسی و اندیشه سیاسی». فصلنامه‌ علوم سیاسی، 7(28)، ص7-16.
11. ـــــــــــــ (1385). سنت، ایدئولوژی، علم. قم: بوستان کتاب.
12. ـــــــــــــ (1376). فلسفه علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی معرفت. فصلنامه معرفت. 5(20)، ص70-79.
13. پوپر، کارل (1379). اسطوره چارچوب (در دفاع از علم و عقلانیت). ترجمه علی پاپا. تهران: انتشارات طرح نو.
14. ـــــــــــــ (1368). حدس‌ها و ابطال‌ها (در رشد شناخت علمی). ترجمه احمد آرام. چاپ دوم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
15. ـــــــــــــ (1372). «منطق علوم اجتماعی». ترجمه غلامرضا خدیوی. مجلـه دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد. 26(1)، ص135-152.
16. حسینی شاهرودی، سید مرتضی (1382). معرفی و نقد پوزیتویسم منطقی. فصلنامه الهیات و حقوق. 3(7 ، 8)، ص127-174.
17. چالمرز، آلن اف (1392). چیستی علم. ترجمه سعید زیباکلام. چاپ سیزدهم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
18. رازی، محمود بن محمد (1382). شرح شمسیه. قم: انتشارات بیدار.
19. زندیه، عطیه (1386). دین و باورهای دینی در اندیشه ویتگنشتاین. تهران: انتشارات نگاه معاصر.
20. سرل، جان آر (1387). افعال گفتاری. ترجمه محمدعلی عبداللهی. چاپ دوم. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
21. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
22. طباطبایی، سید محمدحسین (1424ق). بدایةالحکمة. تصحیح و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری. چاپ بیست‌ویکم، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
23. فارابی، ابونصر (1405ق). الجمع بین رأى الحکیمین. مقدمه و تعلیق از دکتر البیر نصرى نادر. چاپ دوم. تهران: انتشارات الزهرا.
24. کانت، ایمانوئل (1388). فلسفه حقوق. چـاپ سـوم. ترجمه منوچهر صانعی دره‌بیـدی. تهـران: انتشارات نقش و نگار.
25. کوزر، لوئیس (1380). زندگی و اندیشه‌ بزرگان جامعه‌شناسی. ترجمه محسن ثلاثی. چاپ نهم. تهران: نشر علمی.
26. مصباح یزدی، محمدتقی (1384). آموزش عقاید. چاپ هفدهم. قم: شرکت چاپ و نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ سپهر.
27. ـــــــــــــــــــــــ (1360). ایدئولوژی تطبیقی. قم: انتشارات مؤسسه در راه حق.
28. مطهرى‏، مرتضی (1388). مجموعه آثار، چاپ یازدهم. قم: انتشارات صدرا.
29. موسوی خمینی، سید روح الله (1382). تهذیب الاصول. تقریر جعفر سبحانی. قم: دارالفکر.
30. نائس، آرن(1352). کارناپ. ترجمه منوچهر بزرگ‌مهر. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
31. هابرماس، یورگن (1375). در هم تنیدگی اسطوره و روشنگری: ماکس هورکهیمر و تئودور آدرنو. ترجمه سید علی مرتضویان. مجله ارغنون، 3(11 ، 12)، ص291-316.
32. یزدی، عبدالله بن حسین (1363). حاشیه ملاعبدالله. قم: مکتبة المفید و الفیروزآبادی.
33. Kant, I.(1999). Critique of Practical Reason, in Practical philosophy. trans and edited by Mary J.Gregor. 1nd edition. Cambridge: Cambridge university press
34. Kant, Immanuel, (1991). On the Common Saying: ‘ This May be True in Theory, but it does not Apply in Practice’,( Theory and Practice), trans. H.B. Nisbet, Kant, Political Writings, edited by H.S. Reiss, 2nd edition . Cambridge:Cambridge University Press.