واقع‌گرایی(مفهوم و اهمیت آن در حکمت مدنی متعالیه )

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی

چکیده

مسئله بودگی «واقعیت اجتماعی» برای این حکمت، به امکان تأسیس علم انسانی متناسب با فلسفه اسلامی باز می‌گردد. در واقع پرسش از امکان تاسیس علم انسانی مزبور (به نوعی)، به چالش کشیدن ظرفیت حکمت متعالیه به مثابه یک نظام فلسفی کامل است؛ به گونه‌ای که عدم امکان تأسیس علوم انسانی بر اساس آموزه‌های آن، به منزله نقص نظام فلسفه اسلامی تعبیر خواهد شد. هدف این مقاله، توضیح مفهوم و اهمیت «واقع‌گرایی» برای کلیت حکمت متعالیه است. مدعای این نوشته آن است که «واقع‌‌گرایی» اهمیتی اساسی در هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و نظام ارزشی حکمت مدنی متعالیه دارد؛ به‌طوری که تبیین واقع‌گرایانه امر اجتماعی تبدیل به یک مسئله اساسی در حکمت مدنی شده است. این نوشتار نشان می‌دهد که چگونه مسئله بودگی «واقعیت اجتماعی» برای حکمت مدنی، به امکان تأسیس علم انسانی متناسب با حکمت متعالیه باز می‌گردد. به همین منظور، در مقاله حاضر از روش اسنادی استفاده شده است و تلاش شده از سخنان بزرگان این حکمت، برای مدعای مقاله مستنداتی ارائه گردد. یافته‌های مقاله می‌تواند برای بررسی موضوعاتی مانند ارائه نظریه واقع‌گرایی در امور اعتباری یا تبیین ظرفیت حکمت متعالی برای تأسیس علوم انسانی به‌کار گرفته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Realism (Its Concept and Weight in the Transcendental Civil Theosophy)

نویسنده [English]

  • Mohammad Pezeshgi
An associate professor and faculty member at the Research Center of Islamic Culture and Science.
چکیده [English]

Whether there is “social reality” for Sadra's transcendental civil theosophy rests on the possibility of founding human science in conformity with the Islamic philosophy. In fact, to ask whether it is possible to found the above human science challenges the capacity of transcendental theosophy as a prefect system of philosophy. Were the answer negative, it would be construed as some deficiency in the Islamic system of Philosophy. In his article, the author aims to explain the concept and weight of “realism” for the whole transcendental theosophy. The author claims that “realism” has a main significance in ontology, epistemology, and the system of values in the transcendental civil theosophy. Thus, the realistic explanation of social affairs is developed into a main issue in civil philosophy.
    The method of the research is to make reference to library and to quote from the masters of this theosophy as the document for what is claimed. The findings might be used for matters such as proposing realistic view on the products of consideration or the capacity of transcendental theosophy for founding of humanities

کلیدواژه‌ها [English]

  • realism
  • social reality
  • transcendental theosophy
  • founding human science
  • the realist theory in the products of consideration
  1. پزشگی، محمد (منتشر نشده). الگوهای فلسفی علم سیاست در حکمت متعالیه. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
  2. جوادی آملی، عبدالله (1388). تفسیر موضوعی قرآن کریم، «جامعه در قرآن» (ج17). قم: نشر اسراء.
  3. حائری یزدی، مهدی (1384). جستارهای فلسفی، (مجموعه مقالات). به اهتمام عبدالله نصری. تهران: نشر مؤسسه پژوهشی فلسفه و حکمت ایران.
  4. حسنی، ابوالحسن (1390). حکمت سیاسی متعالیه. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  5. حسنی، سید حمیدرضا و هادی موسوی (1395). نظریه اعتباریات به‌مثابه فرانظریه اجتماعی نزد علامه طباطبایی و محقق عراقی. فصلنامه حکمت اسلامی. 2 (9)، ص101-135.
  6. خانی، ابراهیم (1395). جامعه‌شناسی متعالیه، «هستی‌شناسی حیات‌های اجتماعی بر مبنای فلسفه و عرفان اسلامی» (ج1). تهران: نشر دانشگاه امام صادق7.
  7. خسروپناه، عبدالحسین و حسن پناهی آزاد (1388). نظام معرفت‌شناسی صدرایی. تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  8. دادجو، ابراهیم (1397). ذات‌گرایی جدید در فلسفه علم معاصر، «جریانی مهم، اما ناآشنا در ایران معاصر». فصلنامه ذهن، 19 (74)، ص51-51.
  9. سایر، اندرو (1385). روش در علوم اجتماعی، «رویکردی رئالیستی». ترجمه عماد افروغ، تهران: نشر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  10. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1366). تفسیر قرآن الکریم (ج5). تصحیح محمد خواجوی، قم: نشر بیدار.
  11.  ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). المشاعر. ترجمه بدیع‌الملک میرزا عمادالدوله. ترجمه، مقدمه و تعلیقات فرانسوی هانری کربن. چاپ دوم. تهران: نشر کتابخانه طهوری.
  12. صادقی، رضا (1389). رئالیسم ومعیارهای آن، (فصلنامه فلسفه دین). 6 (47671)، ص187-214.
  13. عبودیت، عبدالرسول (1391). درآمدی به نظام فلسفه صدرایی، «انسان‌شناسی» (ج3). تهران: نشر سازمان سمت و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  14.  عطاس، سید محمدنقیب (1374الف). اسلام و فلسفه علم در درآمدی بر جهان‌شناسی اسلامی. زیر نظر دکتر مهدی محقق و سید محمدنقیب العطاس، ترجمه حسن میانداری، تهران: نشر مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مؤسسه بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی مالزی (ایستاک). ص65-94.
  15. ـــــــــــــــــــــ (1374ب). «شهود وجود رکنِ حکمتِ اسلامی» در درآمدی بر جهان شناسی اسلامی. زیر نظر دکتر مهدی محقق و سید محمد نقیب العطاس، ترجمه محمدرضا جوزی، تهران: نشر مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران و مؤسسه بین‌المللی اندیشه و تمدن اسلامی مالزی (ایستاک)، ص129-163.
  16. فی، برایان (1384). فلسفه امروزین علوم انسانی با نگرش چند فرهنگی. ترجمه خشایار دیهیمی، چاپ دوم. تهران: نشر طرح نو.
  17. مطهری، مرتضی (1375). مجموعه آثار، «اصول فلسفه و روش رئالیسم» (ج6). چاپ چهارم. تهران: نشر صدرا.
  18. میناگر، غلام‌رضا (1392)، روش‌شناسی صدرالمتألهین، « استنباط معارف عقلی از نصوص دینی». تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.