نقش ادراکات حقیقی و اعتبار در حکایت‌گریِ غیرذاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری فلسفه علم مؤسسه پژوهشی حکمت وفلسفه ایران

2 استاد و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

از مفاد اصل امکان شناخت و رئالیسم معرفتی، وجود ادراکاتی است که به‌صورت ذاتی از معلوم حکایت‌گری می‌کنند. اما ما در وجدان خود معانی ذهنی‌ای را می‌یابیم که نمی‌توان حکایت‌گری را ذاتی آنها دانست. هدف اصلی این مقاله، ارائه تبیینی هستی‌شناسانه از نحوه حکایت‌گری معانی و ادراکات غیرحقیقی در چهارچوب مبحث ملاک ثبوتی شناخت است. بنابراین پس از مروری بر مسائل و پیشنهادهای مرتبط با مسئله توضیح چیستی معانی ذهنی و نقادی آن‌ها مانند نظریه شبح، حکایت‌گری شأنی و توضیح نفس‌شناختی حکایت‌گری، تلاش می‌شود برای توضیح «حکایت‌گری معانی و ادراکات حقیقی و غیرحقیقی»، چهارچوب واحدی ارائه دهد. دیدگاه مختار درباره مسئله حکایت‌گری معانی و ادراکات این است که معانی غیرحقیقی نه در عرض ادراکات حقیقی، بلکه در طول آن معانی از موضوع مورد مطالعه حکایت می‌کنند. این حکایت‌گری با توسعه مجازی و اعتباری مصادیق ادراکات حقیقی از واقعیت‌هایی صورت می‌گیرد که شباهت جزئی با معلوم ادراکات حقیقی دارند. در این پیشنهاد، هم «اعتبار» و هم «شباهت جزئی» در حکایت‌گری غیر ذاتی نقش دارد، ولی شباهت جزئی میان «صورت ذهنی» و «معلوم ادعایی» نیست. بلکه شباهت جزئی میان «محکی حقیقی» و «محکی ادعایی» وجود دارد. صورت ذهنی به صورت ذاتی حاکی از محکی حقیقی است و در قیاس با معلوم ادعایی حکایت‌گری‌اش غیر ذاتی دانسته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of True and Mentally-constructed Perceptions in None-essential Revealing

نویسندگان [English]

  • mahdi ashoori 1
  • AbdolHosein Khosropanah 2
1 An assistant professor and faculty member at the Research Center of Iranian Theosophy and Philosophy
2 A Professor and Faculty member at the Research Center of Islamic Culture and Thoughty
چکیده [English]

What is understood from the very possibility of knowledge and cognitive realism is the perceptions whose essences reveal the objects known. However, by introspection we may find some mental ideas whose essences fail to reveal anything. In their article, the authors mainly try to propose an ontological explanation of how mentally-constructed perceptions and ideas reveal something in the framework of the criterion of there-being [in contrast to the criterion of demonstration] of knowledge. Having reviewed the issues and suggestions related to the nature of mental ideas and their examination such as the theory of apparition, capability of revealing, and the explanation of the essence of revealing, the authors have tried to propose one single framework for the process of revealing of true and mentally-constructed perceptions and ideas. Their answer is that mentally-constructed ideas do not stand in line with true perceptions, but come after them in a hierarchical order. By virtual widening the scope of the referents of true perceptions, we may encounter semi-entities that partially resemble the objects of true perceptions. In this proposal, both “mental-construction” and “partial resemblance” play their role in the process of none-essential revealing; however, there is no partial resemblance between a “mental image” and the “so-called object known”. Rather, there is partial resemblance between “real referent” and “so-called referent”. A mental image reveals by essence the true object to be revealed, but in comparison to the so-called object known its revealing is none-essential.

کلیدواژه‌ها [English]

  • unreal perceptions
  • mental ideas
  • essential revealing
  • none-essential revealing
  • mental constructions
  1. ابن‌سینا، حسین (1388). الهیات از کتاب شفا. ویرایش و ترجمه ابراهیم دادجو. تهران: مؤسسه انتشارات امیرکبیر.
  2. ــــــــــــــ (1391)، الشفاء، «المنطق (المدخل)». تحقیق الاب قنواتی.  قم: مکتبة آیة‌اللّه النجفی.
  3. ــــــــــــــ (1408ق)، الشفاء، «المنطق (کتاب البرهان)». تحقیق ابوالعلاء عفیفی. قم: مکتبة آیة‌اللّه النجفی.
  4. برهان مهریزی، مهدی و مجتبی مصباح (1388). ماهیت حکایت از دیدگاه استاد مصباح. فصلنامه علمی-پژوهشی معرفت فلسفی (23)، ص11-50، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  5. برهان مهریزی، مهدی و غلامرضا فیاضی (1389). ماهیت حکایت از دیدگاه مشهور و استاد فیاضی. فصلنامه علمی ـ پژوهشی معرفت فلسفی، 8 (28)، ص11-38.
  6. جوادی آملی، عبدالله (1393). تحریر رساله الولایه. ج1، قم: إسراء.
  7.  ـــــــــــــــــــ (1378). تبیین براهین اثبات وجود خدا (ج1). قم: إسراء.
  8. حلی، جمال‌الدین حسن (1388). الجوهر النضید. تحقیق محسن بیدارفر، قم: بیدار.
  9. خسروپناه، عبدالحسین و حسن پناهی‌آزاد (1388). نظام معرفت‌شناسی صدرایی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  10. خسروپناه، عبدالحسین و مهدی عاشوری (1392الف). «مقسم تصور و تصدیق از منظر معرفت‌شناسی نوصدرایی». فصلنامه علمی ـ پژوهشی فلسفه و کلام اسلامی، 46 (1)، تهران: دانشگاه تهران.
  11. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1392ب). تحلیل معرفت، «درآمدی بر معرفت‌شناسی نوصدرایی». تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  12. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1393). رئالیسم معرفتی، «درآمدی بر معرفت‌شناسی نوصدرایی2». تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  13. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1395). واقع‌نمایی و ارزش معرفتی شناخت‌های ظنّی. دوفصلنامه فلسفه و کلام اسلامی، 49 (1)، ص55-73..
  14. سبزواری، هادی (1369). شرح المنظومه. تصحیح حسن‌زاده آملی. قم: نشر ناب.
  15. سهروردی، شهاب‌الدین (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق.( ج 2). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  16. سید هاشمی، سیدمحمداسماعیل و مهدی سجادی‌فر (1391). تأملی بر نظریه شبح و وجود ذهنی با تاکید بر آرای علامه طباطبایی(ره)، آینه معرفت، 10(32)، ص29-51.
  17. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1410ق). الحکمةالمتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه (اسفار). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
  18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1381). آگاهی و گواهی. ترجمه مهدی حائری، تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
  19. طباطبایی، سیدمحمدحسین (1379). اصول فلسفه و روش رئالیسم. جلد6 مجموعه آثار استاد شهید مطهری، قم: صدرا.
  20. ــــــــــــــــــــــــــ (1362). رسائل سبعه. قم: بنیاد علمى و فکرى علّامه طباطبایى.
  21. ــــــــــــــــــــــــــ (1371). انسان از آغاز تا انجام. ت‍رج‍م‍ه‌ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‍ات‌ ص‍ادق‌ لاری‍ج‍ان‍ی‌. تهران: الزهرا3.
  22. ـــــــــــــــــــــــــ (1402ق) بدایة الحکمة. بیروت: دارالمصطفی للطباعه و النشر
  23. ـــــــــــــــــــــــــ (1421ق). نهایة الحکمة. قم: موسسة النشر الاسلامی.
  24. طوسی، محمد (1376). اساس الاقتباس. تهران: دانشگاه تهران.
  25. عارفی، عباس (1388). مطابقت صور ذهنی با خارج. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  26. عبودیت، عبدالرسول (1386). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. تهران: سمت و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  27. فارابی، ابونصر (1373). التنبیه علی سبیل السعاده. تحقیق جعفر آل‌یاسین. تهران: حکمت.
  28. ــــــــــــــ (1408ق). المنطقیات. تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. قم: مکتبة آیة‌الله النجفی.
  29. فخر رازی، محمد (1966م). المباحث المشرقیّة. تهران: مکتبة الاسدی.
  30. فیاضی، غلامرضا (1386). درآمدی بر معرفت‌شناسی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  31. مصباح یزدی، محمدتقی (1363). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم: مؤسسه در راه حق.
  32. ـــــــــــــــــــــــ (1377). آموزش فلسفه (ج1). تهران: سازمان تبیلغات اسلامی.
  33. مطهری، مرتضی (1379). مجموعه آثار (ج6). «پاورقی‌های اصول فلسفه و روش رئالیسم». قم: صدرا.
  34. مطهری، مرتضی (1389). مقالات فلسفی، «وجود ذهنی». ج1، قم: صدرا.
  35. معلمی، حسن (1378). نگاهی به معرفت‌شناسی در فلسفه اسلامی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.