پارادایم شبکه‌ای (پارادایم علم دینی و به‌مثابه پارادایم رقیب علوم انسانی موجود)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

چکیده

تولید علم دینی و علوم انسانی اسلامی نیازمند تعریف یک دستگاه معرفتی استنتاجی است تا بتواند با دریافت داده‌های توصیفی از منابع دینی، نظریه‌ها را که بیانگر رابطه معنادار میان مؤلفه‌های مختلف هستند با روش موجّه تولید کند. پارادایم شبکه‌ای تلاشی برای ارائه نظام‌مند اصول موضوعه و روش استنتاج برای شکل‌گیریِ این دستگاه معرفتی است.
قلب این دستگاه معرفتی، «خصلت شبکه‌ای بودن هستی» است که از آن، هستی‌شناسی شبکه‌ای، انسان‌شناسی شبکه‌ای، معرفت‌شناسی شبکه‌ای، روش‌شناسی شبکه‌ای، ارزش‌شناسی شبکه‌ای، جامعه و تاریخ‌شناسی شبکه‌ای و دین‌شناسی شبکه‌ای استخراج شده است. اثر این پسوندِ «شبکه‌ای» در «لزوم تشخیص و تعیین معادله حرکت در مقیاس کلان هستی در توصیف‌ها و تجویزها» است.
این پارادایم، رقیب پارادایم‌های سه‌گانه (اثبات‌گرایی، تفسیری و انتقادی) رایج در علوم انسانی است که در این مقاله به صورت تطبیقی با آنها مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Web Paradigm (Paradigm of Religious Knowledge as a Rival to the Existing Humanities)

نویسنده [English]

  • abdolhamid vaseti
An assistant professor and faculty member at the Research Center of Islamic Culture and Thought
چکیده [English]

In order to produce religious knowledge and Islamic humanities, one is to define an apparatus of deductive cognition; one is thus able to infer descriptive data from the religious resources and to plausibly develop theories that reveal the meaningful relations among various constituents. Web paradigm is an attempt to propose a systematic postulates and method of deduction for the development of such a cognitive apparatus.
The core characteristic of such a cognitive apparatus is “the web-like feature of existence”, from which web-like ontology, web-like humanities, web-like epistemology, web-like methodology, web-like axiology, web-like society and historiology, and web-like theology might be inferred. The outcome of the modifying “web-like” is in “the requirement of distinguishing and determining the equation of going forward in the large scale of existence in the course of descriptions and prescriptions.”
This paradigm is a rival to the three ones of (positivism, interpretation, and criticism) prevailing in humanities examined comparatively in this article.

کلیدواژه‌ها [English]

  • paradigm
  • the system of thought
  • the web of being
  • religious knowledge
  • the Islamic humanities
  1. ایمان، محمدتقی (1388). مبانی پارادایمی روش‌های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  2. ایمان، محمدتقی و احمد کلاته ساداتی (1392). روش‌شناسی علوم انسانی نزد اندیشمندان مسلمان. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  3. بستان، حسین (1395). روش نظریه‌سازی دینی در علوم اجتماعی «روش‌شناسی علوم انسانی». 22 (86)، ص121- 141.
  4. حسنی، سیدرضا و مهدی علی‌پور (1390). پارادایم اجتهادی دانش دینی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  5. حسین‌زاده، محمد (1390). پژوهش تطبیقی در معرفت‌شناسی معاصر. قم: مؤسسه امام خمینی.
  6. خسروپناه، عبدالحسین (1394). روش‌شناسی علوم اجتماعی. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
  7. رشاد، علی اکبر (1389). نظریه ابتناء. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  8. شریفی، احمدحسین (1395). روش‌شناسی علوم انسانی اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی صدرا.
  9. عبدالکریمی، بیژن  (1397). دومین کنفراس قرآن پژوهی پیشرفت. تهران: مرکز و تحقیقات استراتژیک (رشد).
  10. عبودیت، عبدالرسول (1392). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی. تهران: انتشارات سمت.
  11. علی‌تبار فیروزجایی، رمضان (1396). علم دینی، ماهیت و روش‌شناسی. قم: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  12. فیاضی، غلامرضا (1392). درس‌نامه علم النفس فلسفی. تهران: انتشارات سمت.
  13. کوهن توماس و سعید زیباکلام (1389). ساختار انقلاب‌های علمی. تهران: انتشارات سمت.
  14. موحد ابطحی، سید محمدتقی (1395). تحلیلی بر اندیشه‌های علمی دینی در جهان اسلام. قم: مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی.
  15. مصباح یزدی، مجتبی (1382). فلسفه اخلاق. قم: مؤسسه امام خمینی.
  16. مصباح یزدی، محمدتقی (1379). جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
  17. ملکیان، مصطفی (1379). امکان و چگونگی علم دینی. فصلنامه روش‌شناسی علوم انسانی، 7 (22)، ص10- 33.
  18. واسطی، عبدالحمید (1392). نگرش سیستمی به دین. مشهد مقدس: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.