2024-03-29T15:03:47Z
https://fhi.hekmateislami.com/?_action=export&rf=summon&issue=4684
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1395
3
شماره 1 - پیاپی 8 (بهار 1395)
تأملی در رابطه علم تفصیلی خداوند به ماسویالله در مرتبه ذات و قاعده بسیط الحقیقه در کلمات ملاصدرا
حسن
معلمی
علم تفصیلی حضرت حق به همه حقایق (ماسویالله با همه ویژگیها و تفاصیل و همه اعدام و محالات) مورد قبول و تأکید همه اندیشمندان مسلمان است. آنچه مورد اختلاف یا تفاسیر گوناگون قرار گرفته، تبیین این علم است؛ بهگونهایکه موجب کثرت در ذات نگردد و تغییر و حرکت را به ذات حق راه ندهد. دراینمیان، قاعده «بسیط الحقیقة کل الاشیاء و لیس بشیء منها» از جمله مبانی و اصولی است که ملاصدرا و پیروان حکمت متعالیه برای این تبیین بدان متوسل شدهاند و یک علم حضوری قبل از فعل (در مرتبه ذات) را بهوسیله آن شرح و تفسیر کردهاند. اما قید «و لیس بشیء منها» مانع تفسیر آن به نحوی است که مورد ادعای اندیشمندان موافق با قاعده است. این مانع مورد نظر مقاله میباشد؛ یعنی تبیین مانع و پاسخهای آن و نارساییهای این پاسخها. به نظر میرسد پاسخ صحیح این مشکل و تفسیر صحیح این نحوه علم با قاعده اتحاد عقل و عاقل و معقول ممکن است که خود مقالهای جدا میطلبد.
علم تفصیلی
علم علم الهی به غیر
علم ذاتی
قاعده بسیط الحقیقه
قاعده اتحاد عقل و عاقل و معقول
حکمت متعالیه
2016
07
22
9
22
https://fhi.hekmateislami.com/article_41649_23a428f37a117da7bd7f95f03e81f44d.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1395
3
شماره 1 - پیاپی 8 (بهار 1395)
پژوهشی در شناخت ناپذیری ذات واجبالوجود درنظام فلسفی صدرالمتألهین
محمدعلی
اسماعیلی
ضعف وجودی مدرِک و شدّت وجودی مدرَک، بزرگترین چالش در برابر امکان شناخت خداست. در نظام فلسفی صدرالمتألهین، این مسئله در دو حوزه شناخت حضوری و حصولی مطرح میشود. شناخت حضوری، شامل شناخت علت به معلول، شناخت شیء مجرد به ذات خود و شناخت معلول به علت میشود. دو قسم نخست از قبیل علم حضوری تفصیلی و قسم سوم از قبیل علم حضوری اجمالی است. در اندیشه صدرالمتألهین، علم حضوری موجودات به واجب تعالی از دو قسم اول نبوده، از قسم سوم است. ملاصدرا شناخت حصولی ماهوی خدا را محال و شناخت حصولی اجمالی غیرماهوی را ممکن میداند. دیدگاه صدرالمتألهین در کنار عمق و دقتش، برخی کاستیها نیز دارد که در این نوشتار بدان پرداختهایم.
شناخت حصولی
شناخت حضوری
کنه ذات الهی
نظام فلسفی صدرالمتألهین
2016
07
22
23
52
https://fhi.hekmateislami.com/article_41650_07e7197655f1e204ef45aa120498a7bb.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1395
3
شماره 1 - پیاپی 8 (بهار 1395)
بازگشت علوم حصولی به حضوری و حل مسئله صدق
محمد
سربخشی
با توجه به اینکه حقیقت هر علم عبارت است از حضور معلوم بالذات نزد عالم، باید گفت هر علمی در اصلِ حقیقت خود حضوری است و تمام علوم حصولی نیز بهنحوی به علم حضوری برمیگردند. این امر با توجه به آموزة اتحاد عاقل به معقول مفهوم روشنتری مییابد و ازاینرو، باید بهجایِ تعریف علم حصولی و حضوری به علم باواسطه و بیواسطه، آنها را بدینگونه تعریف کرد: علم حضوری علمی است که تنها مناط معلومیت خود برای عالم است، ولی علم حصولی، افزون بر آن مناط معلومیت، امر دیگری غیر از خود نیز برای عالم میباشد. بدین ترتیب، عالم وقتی با معلومی مواجه میشود، ابتدا بهصورت مستقیم و بیواسطه از آن آگاه میگردد و سپس در درون خود حالتی آینهوار پیدا میکند که با آن علمی حصولی درباره معلوم بهدست میآورد. حالت یادشده ناشی از حرکت جوهری و رشد اوست. با تکیه بر این سخن میتوان مفاهیم اصلی و پایه را به علم حضوری برگرداند و تصدیقات پایهای همچون اصل امتناع اجتماع نقیضین نیز به همین شیوه از علم حضوری فراچنگ خواهد آمد و در نهایت به این شیوه، مسئله صدق که اساسیترین مشکل معرفتشناسی است، حل میشود و راهی یقینی برای بهدست آوردن معرفت حقیقی فراهم میآید.
علم
علم حضوری
علم حصولی
اتحاد عاقل به معقول
صدق
ارزش معرفتشناختی
2016
07
22
53
74
https://fhi.hekmateislami.com/article_41651_2ee8a3f5f76f61ba577b702317b47599.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1395
3
شماره 1 - پیاپی 8 (بهار 1395)
نوآوریهای حکیم سبزواری در ادلۀ اتحاد عاقل و معقول
حسینعلی
شیدانشید
محمدهادی
توکلی
از جمله نوآوریهای فلسفی حکیم سبزواری سخنان او در مسئله اتحاد عاقل و معقول (اتحاد عالم و معلوم) است. یکی از این نوآوریها ادلهای است که او به ابتکار خویش برای اثبات این نظریه اقامه کرده است. این مقاله به گزارش، تحلیل و بررسیِ استدلالهای وی اختصاص دارد که بر اساس مقایسۀ موجود ذهنى با موجود خارجى، تجدّدات و تبدّلات اخروی، عاقلبودن امور مجرّد، مشاهدۀ عقول عرْضی، مشتق و مبدأ اشتقاق، مُفیض مُدرَکاتبودنِ نفس، و یکیبودن وجود فىنفسۀ معقول و وجودش براى عاقل اقامه شدهاند. این دلیلها اگرچه خالی از اشکالهایی همچون مبتنی بودن بر مبناهای متعارض یا اختلافی نیستند، بیگمان در پیشبرد این مسئله و تبیین بهتر نظریه اتحاد عاقل و معقول اثرگذار بودهاند.
حکیم سبزواری
اتحاد عاقل و معقول
نوآوریهای فلسفی
ادلۀ اتحاد عاقل و معقول
2016
07
22
75
96
https://fhi.hekmateislami.com/article_41652_35373c8e484cabe05d7b02311cf392ec.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1395
3
شماره 1 - پیاپی 8 (بهار 1395)
بررسی نسبت اندیشه اخلاقی هیر با واقعگرایی اخلاقی
حسن
محیطی اردکانی
یکی از محوریترین مباحث در حوزه فلسفه اخلاق، بحث واقعگرایی و غیرواقعگرایی است. واقعگرایی در اخلاق به این معناست که ارزش و لزوم اخلاقی واقعیت عینی دارند و جملههای اخلاقی واقعنما هستند. از سوی دیگر، ریچارد مروین هیر، یکی پرآوازهترین فیلسوفان اخلاق است و نظریه وی، توصیهگرایی، یکی از معروفترین نظریات در اخلاق هنجاری شمرده میشود. یکی از پرسشهای اساسی که با تحقیق و تدقیق در مؤلفههای موجود در توصیهگرایی هیر به ذهن میآید آن است که: آیا توصیهگرایی مکتبی واقعگراست یا غیرواقعگرا؟ در این پژوهش کوشیدهایم به این پرسش مهم پاسخ دهیم.
با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی و با مقایسه توصیهگرایی عام هیر با واقعگرایی اخلاقی، این نتیجه به دست آمد که بهرغم دلالت ظاهری برخی از مؤلفههای دیدگاه توصیهگرایی بر واقعگرا بودن آن، این دیدگاه به دلیل تأکید بر توصیه بهعنوان معیار ارزش افعال اختیاری انسان، غیرواقعگراست. در خصوص واقعگرا یا غیرواقعگرا بودن خود هیر نیز باید یادآور شد که اگر هیر بر دیدگاه توصیهگرایی پایبند مانده باشد، غیرواقعگراست، ولی اگر شواهد و مدارکِ دال بر سودگرا شدن هیر صحت داشته باشد، ازآنجاکه مراد از سود، سود واقعی است نه ذهنی، وی واقعگرا شده است.
واقعگرایی
غیرواقعگرایی
توصیهگرایی هیر
تعمیمپذیری
2016
07
22
97
117
https://fhi.hekmateislami.com/article_41653_33ef45cceeaa3184b0201e8049e85c99.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1395
3
شماره 1 - پیاپی 8 (بهار 1395)
موضع فارابی در جریان ترجمه
داود
احسانی
سیدعلی
بطحائی
جریان ترجمه در دوران خلفای عباسی، تحولی سترگ در فرهنگ و تمدن اسلامی پدید آورد و ازاینرو، آثار و پیامدهای این جریان و واکنشهای افراد مختلف از جهات متعدد قابل بررسی و تحقیق است. یکی از اثرگذاران این تحول عظیم، فارابی، شاگرد متیبنیونس، از مترجمان بیتالحکمه است. نقش فارابی در جریان ترجمه اینگونه ارزیابی میشود که او در میان دو جریان متضادِ حامیان و مدافعان ترجمه (کسانی که دانش و فرهنگ و تمدن ترجمهای را بهطور کامل پذیرفته بودند و کوشیدند همه معارف را با معیار متون ترجمهای تفسیر کنند) و مخالفان و دشمنان آن (که هیچیک از معارف و علوم ترجمهای را نپذیرفته بودند و آن را جزء علوم گمراهکننده میدانستند) راه اصلاح و انصاف را در پیش گرفت و منصفانه به نقد و بررسی آن پرداخت. او از یک طرف گاه با نقد ترجمه مترجمان بیتالحکمه، در اصلاح فهم و ترجمه آنان همت گماشت و از سوی دیگر، برای وحدت میان دین و فلسفه کوشید و آموزههای دینی را تحلیلی فلسفی و عقلانی نمود و در تقریب آرای فیلسوفان یونانی با معارف دین اسلام تلاش و فلسفه اسلامی را پایهگذاری کرد
نهضت ترجمه
فارابی
جریانهای فکری
واکنشها
2016
07
22
117
138
https://fhi.hekmateislami.com/article_41654_f40c9776b0fab01f480592aa50e0c1e8.pdf