2024-03-28T13:58:52Z
https://fhi.hekmateislami.com/?_action=export&rf=summon&issue=16141
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
گفتمان حکمت مدنی متعالی؛ چرایی، چیستی و چگونگی؟
علیرضا
صدرا
مسأله: «حکمت مدنی» است. یا «حکمت اجتماعی و سیاسی» میباشد. پرسش اصلی: «حکمت مدنی چه میباشد»؟ پرسشهای فرعی: چرا؟ چیست؟ چگونه؟ چهارچوب نظری: هم فلسفه و حکمت، هم سیاسی یا مدنی و بهویژه آمیزه اینها یعنی فلسفه سیاسی یا حکمت مدنی، همواره و همچنان پرسش انگیز بوده و چالش خیز میباشند. پدیده مدنی یعنی اجتماعی و سیاسی و سیاست: فراهم آمده مراتب سهگانه هستی، چیستی و چگونگی است. پیش فرض: علم مدنی یعنی پدیدهشناسی اجتماعی و سیاسی به تناظر پدیده مدنی فراگیر مراتب سهگانه: هستیشناسی، چیستیشناسی و چگونگیشناسی است. فرضیه: «حکمت مدنی: هستیشناسی و چیستیشناسی اجتماعی و سیاسی است». توضیح فرضیه: منظور شناخت هستی حقیقی و چیستی یقینی چگونگی واقعی سیاسی میباشد. حکمت مدنی: مراتب دو گانه پدیده و پدیدهشناسی اجتماعی و سیاسی است. به تعبیری شناخت حقیقت و ماهیت واقعیت سیاست است. مراد تبیین حکمت سیاسی بمنظور ترسیم سیاست حکمت میباشد. روش شناسی: تحلیل متن و محتوایی پدیده و پدیدهشناسی فلسفه سیاسی و آثار و آراء صاحب نظران برجسته سیاسی در این زمینه است. نتیجه: گفتمان و الگوی حکمت مدنی متعالی میباشد.
گفتمان
حکمت
فلسفه
مدنی
اجتماعی
سیاسی
سیاست
متعالی
2020
08
22
9
28
https://fhi.hekmateislami.com/article_118533_5c49a93d89561981a1ef0e25d99b9d77.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
نظریه خلود در عذاب، با تکیه بر دیدگاه ملاصدرا و حکیم سبزواری
رضا
حصاری
یحیی
کبیر
سید محمد
موسوی
تبیین عقلانی «انقطاع عذاب» توسط صدرالمتألهین، با انتقاداتی از سوی سبزواری مواجه شد. عدم پذیرش قاعده «القسر لایدوم» و عدم زوال فطرت الهی، حتی نسبت به کسانی که عذاب الهی براساس مقتضای طبع و ذاتشان است، دو انتقاد مهمی است که حکیم سبزواری نسبت به دیدگاه ملاصدرا دارند. در دیدگاه حکیم سبزواری ملکات رذیله در اثر تکرار، در نفوس افراد شقیّ رسوخ نموده است؛ بهگونهای که جزء ذاتیات آنها شده و امکان انفکاک آن وجود ندارد. لذا برای تمسّک به انقطاع عذاب، جایی برای استفاده از قاعده «القسر لایدوم» نمیماند. افزون بر این، استدلال به اینکه عذاب برخی براساس طبیعت و مقتضای ذاتشان است نادرست میباشد؛ زیرا فطرت الهی امری باقی است. لکن براساس دیدگاه ملاصدرا، هیچیک از این دو انتقاد مورد قبول نمیباشد؛ زیرا وی تنها در یک مورد و نسبت به یک گروه خاصّی از اهل عذاب از این قاعده استفاده میکند که خود این دیدگاه مورد پذیرش سبزواری است. بنابراین ملاصدرا هیچگاه قائل به زوال فطرت الهی نسبت به هیچیک از افراد موجود در آتش جهنّم نمیباشد که در این نوشتار با روش تحلیلی- تطبیقی به تفصیل از آن بحث میشود.
فطرت الهی
القسر لایدوم
ملاصدرا
ملکات رذیله
2020
08
22
29
50
https://fhi.hekmateislami.com/article_118534_6bb1e9ae7fe0631ee7c02931aa2ae775.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
سازوکار تأثیرگذاری رویکرد حکمای مشائی بر آراء شیخ اشراق در تکون معقول ثانی فلسفی
سیدعماد
مصطفوی
مسعود
اسماعیلی
در باب مفاهیم، شیخ اشراق کاملاً متأثر از فضای حاکم بر تفکر مشائی است. این تأثیرپذیری چه در ناحیه اصل مفاهیم کلی و چه در ناحیه تقسیماتی که مفاهیم کلی بهعنوان مقسم میپذیرند، کاملاً روشن است. سهروردی حتی در معیار و میزان تمایز مفاهیم از یکدیگر، بهویژه در گنجاندن معقولات فلسفی ذیل معقولات ثانیه که باید نخستین گام در تکون معقول ثانی فلسفی برشمرده شود، از بهمنیار تأثیرات گسترده و کاملاً مشهودی پذیرفته است. نوشتار در پیش رو با توجه به اهمیت کاوش هر چه عمیقتر این سازوکار که موفقیتی کم نظیر در شکوفایی و انضباط بخشی مباحث فلسفی، خصوصاً با توجه به بستری که حکمای پیشین در این مبحث از خود بجای گذاشته بودند، با روشی تحلیلی ـ فلسفی به بررسی آراء و دیدگاههای حکمای مشائی و اشراقی (از کندی، فارابی، ابنسینا و بهمنیار تا سهروردی) پرداخته و بر آن است تا چگونگی این اثرپذیری را تبیین نماید.
معقول ثانی
معقول ثانی فلسفی
تأثیرپذیری
شیخ اشراق
حکمت مشاء
2020
08
22
51
72
https://fhi.hekmateislami.com/article_118541_1cc8cc6d2a7e9d0e1b079676f661bbbb.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
تبیین موطن و جایگاه معاد جسمانی در اندیشه صدرا
رسول
اسکندری
از طرف فلاسفه و متکلمان برای جایگاه آلام و لذات، تقدری مثل حور، زقوم و ... در جهان پس از مرگ، آرای مختلفی بیان شده است. برخی آن را در عالم دنیا و برخی نیز آن را در عالم خیال متصل میدانند. ولی صدرا هیچیک از آنها را موطن معاد جسمانی نمیداند؛ چراکه از سویی با مؤلفههایی در متون دینی ـ که او را از این نظرات بازمیدارد ـ روبهرو ست و از طرفی هم او تنها به معاد روحانی قائل نمیباشد. در اینکه صدرا موطن معاد جسمانی را در برزخ میداند، اختلافی وجود ندارد. ولی اینکه او آن موطن را در قیامت چه میداند، چندان واضح نیست. باوجود این، میتوان این دو نظریه را از کلام او استحصال کرد؛ یکی «معاد صوری در مرحله مثالی» که خود دو قسم است و دیگری «معاد صوری در مرحله عقلی» که حور و نار ... در عالم عقل به شکل اندماجی وجود دارد، ولی در آن تفاصیل با قدرت و شدت بیشتر دیده میشود. بنابراین از نگاه صدرا موطن معاد جسمانی در قیامت، یا عالم مثال است و یا عالم عقل؛ هرچند میتوان موطن آن را در قیامت و برزخ، عالم مثال دانست، اما نه با ادبیات صدرا. این مقاله با روش توصیفی و تحلیل مقایسهای، در صدد بیانی روشن از موطن معاد جسمانی در متن دینی میباشد .
: معاد جسمانی
موطن معاد جسمانی
عالم مثال منفصل
عالم عقل
عالم دنیا
قیامت
برزخ
2020
08
22
73
96
https://fhi.hekmateislami.com/article_118551_4f853e8cb54b97abe2469d451e4aac4a.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
تأملی بر «حکمت عرشی» در متون روایی
هادی
فنائی نعمت سرا
پژوهش پیشرو در پی تبیین این مسأله است که «آیا گشودگی حکمت عرشی و معارف قدسی، اختصاص به رهآوردهای وحیانی با طریقیت پیامبری دارد یا حقیقتی پایدار برای زمانهای مختلف است»؟ رویکرد هستیشناختی و معرفتشناختی احادیث در این خصوص، به مقتضای فیاض بودن خداوند، بر چنین گشودگی و ارتباطی بهسان حقیقتی مستمر و جاودانه تأکید دارد. ازاینرو، جریان حکمت عرشی امری مستمر بوده و تنها شرط آن قابلیتی است که حاصل مجاهدت در طریق بندگی خالصانه خداوند است. براساس مبانی شیعیان مسلمان، همانگونه که آفرینش و رزاقیت الهی انقطاعناپذیر است، ارتباط اولیاء الهی با خداوند و بهتبع آن، نزول حکمت عرشی بر جانشان نیز امری پایدار میباشد. ضرورت بررسی این مسأله ازآنروست که بازخوانی و ژرفنگری در متون روایی از این منظر، افقهای تازهای را میگشاید و منظومه معرفت دینی را غنای بیشتری میبخشد و تحلیل دیگری از خاتمیت پیامبری و نیز پایداری ارتباط با خداوند و اخذ نظام معرفتی ویژه را ارائه میدهد. اولیاء الهی با تهذیب نفس در پرتو هدایت الهی و با بسطِ جانشان، به مقام قرب حق رسیده و این توفیق را دارند که مستقیم و یا از طریق ملک قدسی به مخزن علم الهی راه یابند. رهآورد این اتصال، حکمت عرشی است. چنین حکمتی نهتنها خارج از چارچوب قرآن و احادیث نیست، بلکه تفسیر شریعت نیز محسوب میگردد .
حکمت عرشی
معارف وحیانی
پارسایی
اتصال و اولیاء الهی
2020
08
22
97
120
https://fhi.hekmateislami.com/article_118553_22040df4e90bf3e4bb71bdbc620d1d22.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
چیستی حکمت عملی و جایگاه آن در طبقهبندی علوم با تکیه بر آراء فارابی
جواد
دلپذیر
حکمت عملی بهعنوان یکی از اقسام فلسفه مطلق، کارکردهای مهمی در کنشها و حیات صحیح فردی و اجتماعی انسان و پایهریزی نظام حکومتی و تمدن اسلامی دارد. ازاینرو شناخت کامل نسبت به چیستی و ویژگیهای حکمت عملی اهمیت بهسزایی دارد. یکی از راههای شناخت علوم و ویژگیهای آنها، توجه به نظام طبقهبندی علوم و ملاکهای آن است. فارابی از جمله فیلسوفانی است که بسیار گسترده به حکمت عملی پرداخته است. از نگاه فارابی، توجه به جایگاه حکمت عملی در طبقهبندی علوم و در نظر گرفتن ویژگیهای کلی فلسفه بهمثابه جنس حکمت عملی به همراه ویژگیهای اختصاصی حکمت عملی، میتواند در ارائه تعریفی جامع و مانع از آن راهگشا باشد. برایناساس حکمت عملی علمی نظری - به معنای قیاسی- و برهانی است که در مورد امور وابسته به اراده انسان ازآنجهت که انسان را به سعادت یا شقاوت میرساند بحث میکند.
فارابی
طبقهبندی علوم
حکمت
حکمت عملی
چیستی حکمت عملی
2020
08
22
121
140
https://fhi.hekmateislami.com/article_118554_91655864bb567a874567f1d145daf5b8.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
وجود رابط معقولات ثانی فلسفی از منظرعلامه طباطبایی و علامه مصباح
یوسف
معزز
محمد
رضاپور
مفاهیم فلسفی نقش مهمی در اندیشه انسان و کشف حقایق هستی بر عهده دارند. ازاینجهت، ارتباط مفاهیم فلسفی با خارج برای کشف حقایق هستی، از جمله مسائلی است که مورد توجه حکماء بوده است. برخی از حکما به ذهنی و اعتباری بودن آنها حکم کردهاند و هیچ نحو خارجیای بر آنها قائل نیستند. برخی از حکما نیز خارجیت آنها را پذیرفته و اصطلاح «عروض ذهنی» و «اتصاف خارجی» را برای بیان چگونگی وجود مفاهیم فلسفی ارائه دادهاند تا از قاعده تکرر در وجودات ـ که باعث اعتباری خواندن این مفاهیم و در نتیجه ذهنی محض دانستن آنها شده است ـ در امان باشند. تفسیرهای مختلفی از این اصطلاح ارائه شده است؛ [مثلاً] عدهای از حکماء، با عنوان «وجود رابط»، اتصاف مفاهیم فلسفی در خارج را تبیین و تفسیر کردهاند. اما گویا تفسیر به «وجود رابط» مکفی به پاسخ نبوده و دارای ابهام زیادی است. ازاینجهت علامه طباطبایی در نظر نهایی خود، تفسیر دقیقی از «وجود رابط» ارائه داده و تحقق این قبیل مفاهیم را به وجود منشأ انتزاع دانسته است که وجودی جدا و مستقل از موضوع خود نداشته و به یک وجود موجودند. در مقابل، علامه مصباح اگرچه تحقق مفاهیم فلسفی را به وجود موضوع خود و به یک وجود میداند، ولی عنوان «وجود رابط» را بهکار نمیبرند. ما در این تحقیق با روش توصیف و تحلیل، در پی تبیین این مسأله از نگاه این دو فیلسوف شهیر اسلامی هستیم .
ذهن
انتزاع
معقول ثانی فلسفی
عروض
اتصاف
وجود رابط
علامه طباطبایی
علامه مصباح
2020
08
22
141
161
https://fhi.hekmateislami.com/article_118555_67bdf5757155f7d4cc427c181a625b6a.pdf
حکمت اسلامی
حکمت اسلامی
2423-5105
2423-5105
1399
7
شماره2-پیاپی 25 (تابستان99)
تحلیل تمایز عرفانعملی از اخلاق مشّایی از منظر غایتگرایی
عظیم
حمزئیان
رضا
عباسی
توجه به علوم از منظر وجوه اشتراک و افتراق آنها، معرفتی درجه دوم محسوب میشود که موجب تعمیق دانش علمی و گسترش و غنای علوم میگردد. از جمله اینها، تمایز علم عرفان عملی وعلم اخلاق مشّایی اسلامی است. مقاله حاضر به شیوه توصیفی ـ تحلیلی و با نگاه مقایسهای میان عرفان عملی و اخلاق مشّایی اسلامی نگاشته شده است. نتایج بهدست آمده از تحلیل ومقایسه این دو، بیانگر آن است که غایت عرفان عملی، موحدپروری، لقاءالله، کشف و شهود و فنای فیالله است و توجه به خود و إنیّت و أنانیّت نفسانی، نقصی در سلوک محسوب میشود. اما در اخلاق مشّایی اسلامی، توجه به خود در دو سطح دنیوی و اخروی، اصلی اساسی است و نهایت سلوک اخلاقی، رسیدن به سعادت اخروی و روحانی است. سایر تمایزات نیز در انتهای مقاله آمده است.
عرفان عملی
اخلاق مشّایی
غایت اخلاق و عرفان عملی
2020
08
22
163
188
https://fhi.hekmateislami.com/article_118556_a620de5fdf317d0e6ede4f8cca0757bc.pdf