ORIGINAL_ARTICLE
علم حضوری فطری به خدا از منظر عقل و نقل
علم فطری انسان به خدا، تقریباً مورد اتفاق همه اندیشمندان مسلمان است؛ اما درباره اینکه اولاً مراد از فطریبودن علم به خدا، کدام معنا از معانی فطرت و کدام نوع از علم (حصولی یا حضوری) است؛ ثانیاً اگر علم حصولی فطری به خدا وجود دارد، به کدام معنا از علم حصولی فطری است؛ و ثالثاً اینکه ادعای فطریبودن علم به خدا را چگونه میتوان اثبات کرد، اختلاف هایی وجود دارد. برای اثبات فطریبودن علم به خدا، غالباً به یکی از راههای شهود، نقل و استقرای تاریخی استناد میشود. در این مقاله با هدف اثبات فطریبودن علم حضوری به خدا، نخست به تعیین معنای مورد نظر از فطری، تبیین انواع امور فطری، تبیین مفهوم علم حضوری فطری و معانی مختلف علم حصولی فطری به خدا پرداختهایم، سپس درصدد اثبات سه ادعا برآمدهایم: (1) تنها دو دلیل اساسی برای اثبات علم فطری به خدا وجود دارد: الف) دلیل فلسفی، از راه ملاک علم حضوری، یعنی اتصال وجودی معلول به علت؛ ب) دلیل نقلی، از راه آیات شریفه قران کریم، بهویژه آیه میثاق و روایات مربوط به آنها. (2) این دو دلیل، تنها علم حضوری فطری به خدا را اثبات میکنند. (3) دلیلی عقلی بر اثبات علم حصولی فطری به خدا سراغ نداریم و آیه میثاق نیز بر علم حصولی به خدا دلالتی ندارد. راههای شهود و استقرای تاریخی نیز برای اثبات فطریبودن علم به خدا مفیدند؛ اما راه اول، راه همیشگی و همگانی نیست و راه دوم، مفید یقین نیست؛ البته این دو راه برای تأیید ادله دیگر و برای اقناع در شرایط خاص مفیدند.
https://fhi.hekmateislami.com/article_52246_1ba7187f399608261f60fd0a55fad795.pdf
2017-11-06
9
37
خداشناسی
فطری
علم حضوری
علم حصولی
وجود ربطی
آیه میثاق
عالم ذر
احمد
ابوترابی
ahmad.abutorabi@gmail.com
1
عضو هیئت علمی موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی ره
LEAD_AUTHOR
قران کریم
1
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1391). التعلیقات. مقدمه، تحقیق و تصحیح سیدحسین موسویان. تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
2
ـــــــــــــــــــــــ (1364). النجاة من الغرق فی بحر الضلالات. تقدیم و تصحیح محمدتقی دانشپژوه. تهران: دانشگاه تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ.
3
ابوترابی، احمد (1395). امور فطری شیوههای بازشناسی و واقعنمایی. چاپ دوم. قم: مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.
4
ــــــــــــــ (1394). «روششناسی علوم فطری»، آیین حکمت، 23، ص7-40.
5
ــــــــــــــ (1393). «پیشنیازهای مفهومشناسانه نظریه فطرت»، معرفت کلامی، 5، 7-28.
6
ــــــــــــــ (1393الف). «واقعنمایی وملاک صدق امور فطری از دیدگاه اندیشمندان مسلمان»، ذهن، 57، 107-134.
7
احمدی، علی اصغر (1362). فطرت بنیان روانشناسی اسلامی. تهران: امیر کبیر.
8
حلی، حسنبنسلمان (1423ق). مختصر بصائر الدرجات. بیروت: دارالمفید.
9
سهروردی، شهابالدین یحییبنحبش (1388). مجموعه مصنفات شیخ اشراق(ج2). تصحیح و تقدیم هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10
شاهآبادی، محمدعلی (1386) رشحات البحار. تصحیح، تحقیق و ترجمه زاهد ویسی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سازمان انتشارات.
11
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1416ق). رسالتان فی التصور و التصدیق. تحقیق مهدی شریعتی. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
12
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1990م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقیلة الاربعة(ج1، 3و9). بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
13
طباطبایی، سید محمدحسین (1385). نهایة الحکمه. تصحیح و تحقیق غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.
14
ــــــــــــــــــــــــــ (1363). «علم»، ترجمة محمد محمدی گیلانی. در: جمعی از نویسندگان، دومین یادنامه علامه طباطبایی. تهران: مؤسسة مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
15
ــــــــــــــــــــــــــ (1974م). المیزان فی تفسیر القرآن(ج8و16). بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
16
طبرسی، فضلبنحسن (1974م). مجمع البیان لعلوم القرآن(ج4). القاهرة: رابطةالثقافة والعلاقاتالاسلامیة.
17
علامه حلی، حسنبنیوسف (1412ق). القواعد الجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة. تحقیق فارس حسون تبریزیان. قم: جماعة المدرسین بقم المقدسة، مؤسسة النشر الاسلامی.
18
عیاشی، محمدبنمسعود (1411ق). تفسیر العیاشی(ج1و2). تصحیح و تعلیق السید هاشم الرسولی المحلاتی. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
19
فیاضی، غلامرضا (1390). علمالنفس فلسفی. تحقیق و تدوین محمدتقی یوسفی. چاپ دوم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
20
قطبالدین شیرازی، محمدبنمحمود (1369). درة التاج. تصحیح سید محمد مشکوة. چاپ سوم. تهران: حکمت.
21
قمی، عباس (1386). مفاتیح الجنان. بیروت: موسسة الاعلمی للمطبوعات.
22
قمی، علیبنابراهیم (1968م). تفسیر القمی(ج1). تصحیح، تعلیق و تقدیم السیدطیب الموسوی الجزائری. چاپ دوم. قم: کتابفروشی علامه.
23
قمی، محمدبنعلیبنالحسین (1416ق). التوحید. تصحیح و تعلیق السیدهاشم الحسینی الطهرانی. چاپ ششم. قم: جماعة المدرسین بقم المقدسة، مؤسسة النشر الاسلامی.
24
کلینی، محمدبنیعقوب (1413ق). اصول الکافی(ج1و2). تحقیق شیخ محمدجواد الفقیه. فهرسته و تصحیح یوسف البقاعی. بیروت: دار الاضواء.
25
کوفی، فراتبنابراهیم (1410ق). تفسیر فرات الکوفی. تحقیق محمد الکاظم. تهران: وزارة الثقافة والارشاد الاسلامی، مؤسسة الطبع والنشر.
26
مجلسی، محمدباقر (بیتا). بحار الانوار الجامعة للاخبار الائمة الاطهار(ج3و5). تصحیح و تحقیق لجنة من العلماء. چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
27
مصباحیزدی، محمدتقی (1391). «اخلاق در قرآن» نگارش محمدحسین اسکندری. در: مجموعه آثار حضرت آیتالله مصباحیزدی (مشکات). چاپ پنجم. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.
28
ـــــــــــــــــــــــــــ (1377). آموزش فلسفه(ج1). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بینالملل.
29
ـــــــــــــــــــــــــــ (1371). نوار صوتی تدریس اسفار (ج3). قم: موسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.
30
مطهری، مرتضی (1381). مجموعه آثار استاد شهید مطهری(ج3و 6). قم: صدرا.
31
مکارمشیرازی، ناصر (1386). تفسیر نمونه(ج7). چاپ سی ویکم. تهران: دارالکتبالاسلامیة.
32
نسفی، عزیزالدینبنمحمد (1359). الانسان الکامل. تصحیح و مقدمه فرانسوی ماریژان موله. چاپ دوم. تهران: انجمن ایرانشناسی فرانسه در تهران.
33
نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد (1408ق). تجرید المنطق. بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
34
Dancy, Jonathan; Ernest, Sosa (eds.) (1992). A Companion to epistemology. Great Britain-USA: First Published, Blackwell.
35
Lock, John (1979). An Essay Concerning Human Understanding. Edited with An Introduction, Critical apparatus and Glossary by Peter H. Nidd itch. Great Britai: Oxford at the Clarendon Press.
36
Descartes, Rene (1931). Philosophical works of Descartes. Translated by Elizabeth S. Haldane, C.H., L.L.D. and G.R.T. Ross, M.A., D. Phil, (2v.), v.I, U.S.A. Dover Publications, INC.
37
ORIGINAL_ARTICLE
وجوب سابق، لوازم، ادله و نقد آن
وجوب سابق که نزد فلاسفه اسلامی با قاعده «الشیء ما لم یجب لم یوجد» شناخته میشود، از اقسام «وجوب بالغیر» است. از نظر ایشان معلول تا ضرورت و وجوب نیابد، موجود نمی گردد. به بیان دیگر، با تمام شدن علت تامه، ابتدا وجود معلول واجب و سپس معلول، موجود می شود. ازاینرو این قاعده به «جبر فلسفی» مشهور است. متکلمان با انگیزه صیانت از اختیار فاعل، وجوب غیری را نفی کردند و به اولویت قایل شدند؛ به این بیان که با آمدن علت تامه، وجود معلول اولی می شود، لیکن به حد وجوب و ضرورت نمی رسد. آنان معتقد بودند اگر وجوب بیاید، دیگر اختیار معنایی ندارد. در حقیقت متکلمان نفی اختیار را لازمه پذیرش قاعده «الشیء ما لمیجب لم یوجد» دانسته اند. بعضی از اصولیان شیعه نیز با تفصیل میان فاعل مختار و موجب، مجرای این قاعده را تنها فاعل موجب دانسته، فاعل مختار را تخصصاً خارج از آن می دانند. از معاصران نیز استاد فیاضی از مخالفان سرسخت اصل ضرورت علّی است و ادلهای علیه آن اقامه میکند. ما در این مقاله می کوشیم در تحقیقی حتی الامکان جامع، با تحلیل، بررسی و نقد ادله این قاعده به منشأ اعتقاد به آن دست یابیم.
https://fhi.hekmateislami.com/article_53351_ac7130b50349550bbb73a84b88fe0c4a.pdf
2017-11-06
39
67
وجوب سابق
ضرورت علّی
وجوب بالغیر
جبر علّی
سید احمد
علائی
abdulkareem1381@gmail.com
1
دانش آموخته جامعه المصطفی العالمیه و عضو گروه فلسفه دانشگاه مجازی المصطفی
AUTHOR
ابراهیمی دینانی، غلامحسین (1380). قواعد کلی فلسفی در فلسفه اسلامی(ج2). چاپ سوم. تهران: پژوهشگاه علوم اسلامی و مطالعات فرهنگی.
1
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1379). النجات من الغرق فی بحر الضلالات. ویرایش محمدتقی دانشپژوه. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
2
ــــــــــــــــــــــــ (1375). الاشارات و التنبیهات، مع الشرح للمحقق الطوسی و شرح الشرح للعلامه قطبالدین الرازی(ج3). قم: نشرالبلاغه.
3
ـــــــــــــــــــــــ (1366). الحدود یا تعریفات. ترجمه محمدمهدی فولادوند. چاپ دوم. تهران: سروش.
4
ـــــــــــــــــــــــ (1404ق).الهیات شفاء. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
5
ـــــــــــــــــــــــ (1980م). عیون الحکمة. تصحیح عبدالرحمن بدوی. چاپ دوم. بیروت: دارالقلم.
6
اسفراینى نیشابورى، محمدبنعلی (1383). شرح کتاب النجات لابنسینا (قسم الالهیات). تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
7
تفتازانی، مسعودبنعمر (1409ق). شرح المقاصد(ج2). تصحیح عبدالرحمن عمیره. قم: الشریف الرضی.
8
جوادیآملی، عبدالله (1376). رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه. قم: إسرا.
9
خوئی، سیدابوالقاسم (1419ق). اجود التقریرات. تقریرالأبحاث المیرزا محمدحسین النائینی(ج1). قم: مؤسسه صاحبالامر.
10
سبزواری، هادیبنمهدی (1384). شرح المنظومه(ج2). تعلیقات حسن حسنزاده آملی. چاپ سوم. تهران: نشر ناب.
11
سلیمانیامیری، عسکری (1378). سرشت کلیت و ضرورت. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
12
سهروردی، شهابالدین یحییبن کبش (1380). مجموعه مصنفات شیخ اشراق(ج2). تصحیح هانری کربن. چاپ سوم.تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
13
شهرزورى، محمدبنمحمود (1372). شرح حکمه الاشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
14
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1990م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج2و6). چاپ چهارم. بیروت: داراحیاءالتراثالعربی.
15
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). الحاشیه علی الهیات الشفاء. قم: بیدار.
16
طباطبائی، محمدحسین (1388). نهایة الحکمة(ج3). با تعلیقه غلامرضا فیاضی. چاپ پنجم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
17
ــــــــــــــــــــ (1374). نهایة الحکمة(ج1). ترجمه و شرح علی شیروانی. چاپ دوم. تهران: الزهرا.
18
ــــــــــــــــــــ (1374الف). نهایة الحکمة(ج2). ترجمه و شرح علی شیروانی. چاپ سوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
19
ــــــــــــــــــــ (1374ب). اصول فلسفه و روش رئالیسم(ج3). چاپ هشتم. قم: صدرا.
20
علامه حلی، حسنبنیوسف (1419ق). نهایة المرام فی علم الکلام(ج1). تحقیق فاضل عرفان. قم: مؤسسه الامام الصادق.
21
علوى، احمدبنزینالعابدین (1376). شرح کتاب القبسات. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى.
22
فخر رازی، محمدبنعمر(1373). شرح عیون الحکمة(ج3). تهران: مؤسسه الصادق7.
23
ــــــــــــــــــــــ (1411ق). المباحث المشرقیه فی علم الالهیات و الطبیعیات(ج1). چاپ دوم. قم: بیدار.
24
فیاضی، غلامرضا (1392). «گزارش تفصیلی دوازدهمین کرسی نظریهپردازی با موضوع اراده آزاد و ضرورت علّی با رویکرد فلسفی». با حضور آقایان: فیاضی، رمضانی، سلیمانی امیری و رضاپور. خبرنامه داخلی مجمع عالی حکمت اسلامی، شماره 26، مرداد و شهریور1392.
25
ـــــــــــــــ (1391). «گزارش تفصیلی نشست علمی اراده آزاد و ضرورت علّی با رویکرد فلسفی». با حضور آقایان: فیاضی، رمضانی، سلیمانی امیری و رضاپور. خبرنامه داخلی مجمع عالی حکمت اسلامی، شماره 22، آذر-دی1391.
26
ــــــــــــــــ (بیتا). تقریر درسهای اسفار. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
27
کاتبی قزوینی، علیبنعمر (1353). حکمةالعین و شرحه. مشهد: فردوسی.
28
لاهیجی، عبدالرزاقبنعلی (بیتا). شوارق الالهام(ج1). اصفهان: مهدوی.
29
مطهری، مرتضی (1379). مجموعه آثار (ج6). چاپ هفتم. قم: صدرا.
30
نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد (1408ق). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. شرح العلامه الحلی. بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
31
هاشمی شاهرودی، محمود (1417ق). بحوث فی علم الاصول: تقریرات محمدباقر الصدر (ج2). قم: موسسة دائرهالمعارف الفقه الاسلامی، مرکز الغدیر للدارات الاسلامیة.
32
ORIGINAL_ARTICLE
رابطه ایمان و معرفت از منظر علامه مصباحیزدی
درباره رابطه ایمان و معرفت دیدگاههای گوناگونی در میان اندیشمندان غربی و اسلامی مطرح شده است. آیتالله مصباحیزدی در این زمینه معتقد است ایمان اگرچه با معرفت متفاوت است، به معرفت نیاز دارد. شرط لازم ایمان به خدا نیز معرفت به اوست. معرفت خداوند به سه شکل مختلف قابل تصور است: 1. معرفت فطری که معرفتی حضوری و شخصی و درعین حال اجمالی است. 2. معرفت عقلی که معرفتی حصولی و کلی، ولی غایبانه است. 3. معرفت شهودی که معرفتی حضوری، شخصی و روشن است. هرکدام از معرفتهای عقلی و شهودی، میوه همان معرفت فطری، ولی مکمل و متمم آن هستند. معرفت فطری به دلیل ابهام و اجمالش بهتنهایی نمیتواند زمینهساز ایمان صحیح باشد. معرفت عقلی نیز به دلیل کلیبودن نمیتواند خدای مشخصی را برای ایمان معرفی کند. معرفت شهودی نیز چیزی جز معرفت فطری صیقل یافته نیست. ازاینرو، معرفت فطری باید از طریق معرفت عقلی یا شهودی به وضوح کافی برسد تا بتواند زمینهساز ایمان باشد.
https://fhi.hekmateislami.com/article_53368_910028f636741fdeea9d63ec2953b20a.pdf
2017-11-06
69
95
ایمان
عقل و ایمان
ایمان و معرفت
معرفتشناسی دین
الهیات طبیعی
فطرت
خداشناسی
سیدمصطفی
میرباباپور
mirbabapoor@iki.ac.ir
1
دانشپژوه رشته فلسفه دین در مقطع دکتری در مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
AUTHOR
قرآن کریم
1
آذربایجانی، مسعود (1383). «توجیه ایمان از دیدگاه ویلیام جیمز». پژوهشهای فلسفی ـ کلامی، 19، ص3–16.
2
ابنشعبه، حسنبنعلی (1363). تحف العقول عن آلالرسول. تهران: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
3
اکبری، رضا (1389). «رویکردهای مختلف به مسئله وجود خداوند و نگاه ابنسینا به قرینه گروی»، آینه معرفت، 25، ص105–122.
4
پلانتینگا، آلوین (1376). فلسفه دین: خدا، اختیار و شر. ترجمه محمد سعیدیمهر. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
5
رحمتی، انشاءالله (1385). «پاسکال، ایمان و عقلانیت»، برهان و عرفان، 9 و 10، ص9–38.
6
سلیمانی امیری، عسکری (1388). منطق و شناختشناسی از نظر حضرت استاد مصباح به ضمیمه روششناسی علوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
7
سویینبرن، ریچارد (1387). «اثبات وجود خدا»، ترجمه مرتضی فتحیزاده. کتاب ماه (دین)، 135، ص40-47.
8
صدرالدین شیرازى، محمدبنابراهیم (1360). أسرار الآیات و أنوار البینات. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه اسلامی.
9
قمی، علیبنابراهیم (1363). تفسیر القمی(ج1-2). قم: دار الکتاب.
10
کرگگور، سورن (1374). «انفسی بودن حقیقت است»، نقد و نظر، 3 و 4، ص62–81.
11
کلینی، محمدبنیعقوب (1407ق). الکافی(ج2). تهران: دار الکتب الاسلامیة.
12
لگنهاوزن، محمد (1379). «گناه ایمانگرایی ویتگنشتاین»، نقد و نظر، 25و26 ، ص151–165.
13
مصباحیزدی، محمدتقی. (1373). توحید در نظام عقیدتی و نظام ارزشی اسلام؛ فشرده سخنرانیهای استاد محمدتقی مصباح قبل از نماز جمعه تهران سال ۶۶ـ ۱۳۶۵. قم: شفق.
14
ــــــــــــــــــــــ. (1377). آموزش عقاید. سازمان تبلیغات اسلامی، شرکت چاپ و نشر بینالملل.
15
ــــــــــــــــــــــ . (1378). آموزش فلسفه. 2ج. تهران: مؤسسه انتشارات امیر کبیر، شرکت چاپ و نشر بین الملل.
16
ــــــــــــــــــــــ . (1378الف). خودشناسی برای خودسازی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
17
ــــــــــــــــــــــ . (1380). چکیدهای از اندیشههای بنیادین اسلامی. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
18
ــــــــــــــــــــــ . (1381). به سوی خودسازی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
19
ــــــــــــــــــــــ . (1382). کاوشها و چالشها(ج2). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
20
ــــــــــــــــــــــ . (1383). به سوی تو. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
21
ــــــــــــــــــــــ . (1384). به سوی او (مشکات). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
22
ــــــــــــــــــــــ . (1384الف). نقد و بررسی مکاتب اخلاقی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
23
ــــــــــــــــــــــ . (1385). پیشنیازهای مدیریت اسلامی (مشکات). موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
24
ـــــــــــــــــــــ . (1386). در جستوجوی عرفان اسلامی. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
25
ـــــــــــــــــــــ . (1386الف). معارف قرآن (۳-۱): خداشناسی، کیهانشناسی، انسانشناسی (مشکات). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
26
ــــــــــــــــــــــ . (1388). اخلاق در قرآن (مشکات)(ج1). موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
27
ــــــــــــــــــــــ . (1389). خداشناسی (مجموعه کتب آموزشی معارف قرآن 1). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
28
ــــــــــــــــــــــ . (1390). در کوچههای آفتاب: جستاری در عرفان اسلامی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
29
ــــــــــــــــــــــ . (1390الف). سجادههای سلوک: شرح مناجاتهای حضرت سجاد7(ج2). قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
30
ــــــــــــــــــــــ . (1392). آیین پرواز. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
31
ــــــــــــــــــــــ . (1393). جرعهای از دریای راز. قم: انتشارات موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
32
ــــــــــــــــــــــ . (1395). در پرتو نور. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.
33
مک گراث، آلیستر (1392). درسنامه الهیات مسیحی(ج1). ترجمه محمدرضا بیات و دیگران. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
34
ORIGINAL_ARTICLE
امکان و تبیین آغازمندی زمانی عالم با قرائتی جدید از نظریه حدوث دهری
تبیین کیفیت حدوث عالم، از معضلات مهم مسائل فلسفی و کلامی است که از دیرباز مورد توجه اندیشمندان مسلمان بوده و ایشان را در دو قطب متقابل قرار داده است. در نگرش رایج فلسفی ایشان، آغازمندی زمانی عالم استحاله ذاتی دارد؛ ازاینرو، زمان عالم خلقت از جانب ازل نامتناهی است. در مقابل، متکلمان با طرح حدوث زمانی و برخی فیلسوفان دیگر چون میرداماد با طرح حدوث دهری، آغازمندی زمانی عالم را ممکن دانسته و آن را تبیین کردهاند. در این مقاله ضمن طرح کلی مدعای فیلسوفان و متکلمان در این مسئله، این نتیجه به دست آمده که تبیین متکلمان و میرداماد از حدوث عالم نواقصی دارد؛ به طوری که نمی تواند پاسخگوی دلیل فیلسوفان در استحاله ذاتی آغازمندی زمانی عالم باشد. این نوشتار با ایجاد اصلاحاتی در مبادی تصوری و تصدیقی نظریه حدوث دهری میرداماد و قرائتی جدید از آن، حدوث عالم را به گون های توصیف میکند که با آن، آغازمندی زمانی عالم، امکان و تبیین فلسفی صحیحی می یابد.
https://fhi.hekmateislami.com/article_53377_502f620d1bb2dd79f5c810a59d5866df.pdf
2017-11-06
97
124
حدوث عالم
آغازمندی زمان
حدوث دهری
حدوث زمانی
میرداماد
محمد صادق
کاویانی
sadegh.kavyani@gmail.com
1
مرکز تخصصی فلسفه اسلامی
LEAD_AUTHOR
غلامرضا
فیاضی
fayyazi@utq.ac.ir
2
استاد و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1
AUTHOR
آشتیانی، جلالالدین (1378). منتخباتی از آثار حکمای الهی ایران(ج1). چاپ دوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
1
آقاجمال خوانساری، محمدبنحسین (1378). الحاشیة علی الحاشیة الخفری علی شرح التجرید. تصحیح رضا استادی. قم: مؤتمر المحقق الخوانساری.
2
آملی، محمدتقی (بیتا). دُررالفوائد(تعلیقه علی شرح المنظومه)(ج1). قم: اسماعیلیان.
3
ابنبابویه، محمدبنعلی (1398ق). التوحید. تصحیح هاشم الحسینی. قم: جماعة المدرسین بقم المشرفه، موسسة النشر الاسلامی.
4
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1375). الاشارات و الاتنبیهات. قم: البلاغه
5
ـــــــــــــــــــــــــ (1404ق). التعلیقات. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.ـــــــــــــــــــــــــ (1404الف). الشفاء (الطبیعیات)(ج1). قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
6
ـــــــــــــــــــــــــ (1404ب). الشفاء(المنطق)(ج3). بخش جدل. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
7
بخاری، محمدبناسماعیل (1422ق). صحیح البخاری. بیروت: دار احیاءالتراثالعربی.
8
جرجانی، علیبنمحمد (1325ق). شرح المواقف(ج3-4 و 6). قم: الشریف الرضی.
9
حسینزاده، محمد؛ فیاضی، غلامرضا (1394). «تأملی در ادله ضرورت علّی». معرفت فلسفی، 3، ص52-72.
10
خواجویی، محمد اسماعیل (1381). سبع رسائل (رساله ابطال الزمان الموهوم). تهران: میراث مکتوب.
11
دوانی، محمدبناسعد (بیتا). الرسائل المختاره (رساله نورالهدایه). اصفهان: مکتبة الامام امیرالمؤمنین.
12
سبزواری، هادیبنمهدی (1372). شرح الاسماء الحسنی. تهران: دانشگاه تهران.
13
ـــــــــــــــــــــــ (1369). شرح المنظومه(ج2و5). تهران: نشر ناب.
14
سهروردی، یحییبنحبش (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق(ج2و4). چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
15
شرتونی، سعید (1374). اقرب الموارد فی فصح العربیة و الشوارد(ج1). قم: دارالاسوة.
16
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1378). رساله فی الحدوث. تهران: بنیاد حکمت اسلامی.
17
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی مناهج السلوکیه. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
18
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج2-4 و 6). چاپ سوم. بیروت: داراحیاءالتراث العربیه.
19
طباطبایی، محمدحسین (1386). نهایة الحکمة(ج3). تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی، چاپ چهارم. قم: موسسه آموزشی و پژوهشسی امام خمینی.
20
طبرسی، فضلبنحسن (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن(ج9). چاپ سوم. تهران: ناصر خسرو.
21
علامه حلی، حسنبنیوسف (1419ق). نهایة المرام فی علم الکلام(ج1و3). قم: مؤسسه الامام الصادق.
22
ـــــــــــــــــــــــــــ (1415ق). مناهج الیقین فی اصول الدین. تهران: دارالاسوه.
23
غزالی، محمدبنمحمد (1382). تهافتالفلاسفه. تهران: شمس تبریزی.
24
فارابی، محمدبنمحمد (1408ق). المنطقیات للفارابی(ج1). قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
25
فخر رازی، محمدبنعمر (1411ق). المحصل. عمان(اردن): دارالرازی.
26
فیاضی، غلامرضا (1392). هستی و چیستی در مکتب صدرایی. تحقیق و نگارش حسینعلی شیدانشید. قم: سبحان.
27
قطبالدین شیرازی، محمدبنمسعود (1383). شرح حکمة الاشراق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
28
کلینی، محمدبنیعقوب (1407ق). الکافی(ج1). چاپ چهارم، تهران: دارالکتب الاسلامیة.
29
لاهیجی، عبدالرزاقبنعلی (1383). گوهر مراد. تهران: سایه.
30
ــــــــــــــــــــــ (بیتا). شوارق الإلهام فی شرح تجرید الکلام(ج1). اصفهان: مهدوی.
31
مجلسی، محمدباقربنمحمدتقی (1404ق). مرآة العقول فی شرح اخبار آلالرسول(ج12). چاپ دوم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
32
ــــــــــــــــــــــــــ (1403ق). بحارالانوار(ج54). چاپ دوم. بیروت: داراحیاء التراث العربیة.
33
مرتضی زبیدی، محمدبنمحمد (1306ق). تاج العروس من جواهر القاموس (ج7). بیروت: دارالمکتبة الحیاة.
34
مصباحیزدی، محمدتقی (1393) تعلیقه علی نهایة الحکمة. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
35
ـــــــــــــــــــــــ (1383). شرح اسفار اربعه(ج1). جزء دوم. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
36
ــــــــــــــــــــــ (1366). آموزش فلسفه(ج2). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
37
مطهری، مرتضی (1393). درسهای اسفار(ج1، 4و6). چاپ هشتم. تهران: صدرا
38
ـــــــــــــــ ( 1389) شرح مبسوط منظومه(ج2)(مجموعه آثار جلد10). چاپ یازدهم. تهران: صدرا.
39
میرداماد، محمدباقربنمحمد (1381). مجموعه مصنفات میرداماد. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
40
ـــــــــــــــــــــــــ (1376). تقویم الایمان. تهران: موسسه مطالعات اسلامی.
41
ـــــــــــــــــــــــــ (1367). القبسات. به اهتمام مهدی محقق. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
42
نبویان، محمدمهدی (1395). جستارهایی در فلسفه اسلامی (مشتمل بر آراء اختصاصی آیت الله فیاضی)(ج1). قم: حکمت اسلامی.
43
نراقی، مهدیبنابیذر (1423). جامع الافکار و ناقد الانظار(ج1). تهران: حکمت.
44
Davies, Paul (1991). The Mind Of The God. New York: Simon & Scuster Paperbacks.
45
Hawking, Stephen ; Mlodinow, Leonard (2010). The Grand Design. New York: Bantam Books.
46
ORIGINAL_ARTICLE
پژوهشی تطبیقی در حرکت و زمان در اندیشه صدرالمتألهین و آلبرت آینشتاین
در اندیشه ارسطو و پیروان او، زمان، مقدار حرکت فلک اطلس و مفهومى ماهوى است که در جدول مقولات ارسطویى قرار دارد و به واسطه حرکت، عارض بر اجسام مىشود. صدرالمتألهین در پرتو حرکت جوهری از «زمان ماهوی» به «زمان وجودی» رسید. در اندیشه ایشان، زمان نه در شمار ماهیات عرضیّه است و نه همچون ظرفی مستقل از جواهر مادی است که مظروفش ماده باشد؛ بلکه زمان مقوم ذاتی جوهر مادی است و ازاین رو، همه جواهر و پدیده های مادی، زمانی مخصوص به خود دارند. زمان، مقدار حرکت جوهری است و حرکت جوهری و زمان در خارج با یک وجود موجودند. آینشتاین در پرتو نظریه نسبیّت، با توجه به ثبات سرعت نور، زمان را نسبی و به عنوان بعد چهارم اجسام، آن را در سنجش دقیق وقوع حوادث دخیل می داند. صدرالمتألهین و آینشتاین در «ممتد بودن زمان»، «نسبیبودن»، «اختصاص زمان هرچیز به خودش» و نیز «بعد چهارم بودن زمان» با یکدیگر اتفاق دارند؛ اما صدرالمتألهین با نگاه متافیزیکی به زمان نگریسته است؛ درحالیکه آینشتاین با نگاه فیزیکی به آن می نگرد. نگاه فیزیکی، نگاهی آزمایش بردار و از تجربیات قابل استنتاج است؛ اما نگاه متافیزیکی عمدتاً آزمایش بردار نیست. آینشتاین در تفسیر زمان، ناظر به حرکتهای عرضی به ویژه حرکتهای مکانی است و نقش زمان را در همین محدوده تبیین میکند و در نگاه او با نبود حرکت عرضی، جایی برای زمان باقی نمی ماند؛ اما صدرالمتألهین افزون بر حرکت عرضی، به حرکت جوهری توجه داشته و زمان را مقدار حرکت جوهری می داند.
https://fhi.hekmateislami.com/article_53384_1f651bf681d9e3451def7339efa1135b.pdf
2017-11-06
125
149
زمان
حرکت جوهری
نسبیّت خاص
صدرالمتألهین
آینشتاین
رحمان
عشرریه
oshryeh@quran.ac.ir
1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم
AUTHOR
محمدعلی
اسماعیلی
mali.esm91@yahoo.com
2
مسؤول کانون نخبگان مجتمع آموزش عالی فقه قم
LEAD_AUTHOR
حامد
عشریه
hamed.oshryeh@yahoo.com
3
کارشناسی ارشد مبانی نظری اسلام، دانشگاه معارف اسلامی
AUTHOR
آلیاسین، جعفر(1405ق). الفارابی فی حدوده و رسومه(ج1). بیروت: عالمالکتب.
1
آینشتاین، آلبرت (1363). فیزیک وواقعیت. ترجمه محمدرضا خواجهپور. تهران: خوارزمی.
2
ـــــــــــــــ (1363الف). مقالات علمی اینشتین. ترجمه محمود مصاحب. تهران: پیروز.
3
ـــــــــــــ (1362). نسبیت، نظریه خصوصی و عمومی. ترجمه غلامرضا عسجدی. چاپ دوم. تهران: امیرکبیر.
4
ابنسینا، حسینبنعبدالله(1404ق). الشفاء، الطبیعیات(ج1). تحقیق سعید زائد. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
5
اسماعیلی، محمدعلی(1392). «پژوهشی درحرکت توسطیه و قطعیه»، معرفت، 188، ص99-116.
6
اکبریان، رضا(1386). حکمت متعالیه و تفکر فلسفی معاصر. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
7
تهانوى، محمداعلىبنعلی(1996م). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم(ج1). بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
8
جرجانی، علیبنمحمد (1325ق). شرح المواقف(ج6). قم: الشریفالرضی.
9
سبزواری، هادیبنمهدی (1384). شرح المنظومة(ج4). تصحیح و تعلیقه حسن حسنزاده آملی. چاپ سوم. تهران: نشرناب.
10
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1366). شرح أصول الکافی(ج3). تهران: مؤسسه مطالعات وتحقیقات فرهنگی وابسته به وزارت فرهنگ وارشاد عالی.
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1361). العرشیة. تهران: مولى.
12
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). شرح الهدایة الاثیریة. بیروت: موسسة التاریخ العربی.
13
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الأسفار الأربعة(ج3-5 و 7). چاپ سوم. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
14
ـــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). الحاشیة علی الهیات الشفاء. قم: بیدار.
15
صلیبا، جمیل (1414ق). المعجم الفلسفی(ج1). بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
16
طباطبائی، محمدحسین (1385). نهایة الحکمة(ج1و3). تصحیح و تعلیق غلامرضا فیاضی. چاپ سوم. قم: مؤسسه آموزشی امام خمینی.
17
ــــــــــــــــــ (1423ق). بدایة الحکمة. تحقیق و تعلیق عباسعلی زارعی سبزواری. چاپ بیستم. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
18
عبائی کوپایی، محمود (بیتا). مرزهای فیزیک و فلسفه. تهران: ارغنون.
19
فخر رازى، محمدبنعمر (1411ق). المباحث المشرقیة(ج1). چاپ دوم. قم: بیدار.
20
کاپلستون، فردریک چارلز (1375). تاریخ فلسفه غرب(ج1). مترجم سیدجلالالدین مجتبوی. چاپ سوم. تهران: سروش.
21
گاردنر، مارتین (1363). نسبیت برای همگان(ج2). ترجمه محمود مصاحب. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
22
مصباحیزدی، محمدتقی (1366). آموزش فلسفه(ج2). چاپ دوم. تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
23
ــــــــــــــــــ (1405ق). تعلیقة علی نهایة الحکمة. قم: مؤسسه در راه حق.
24
مطهری، مرتضی (1429ق). درسهای اسفار(ج1). چاپ سوم. قم: صدرا.
25
ملکیان، مصطفی (1379). تاریخ فلسفه غرب(ج1). قم: پژوهشگاه حوزه ودانشگاه.
26
میرداماد، محمدباقربنمحمد (1367). القبسات. چاپ دوم. تهران: دانشگاه تهران.
27
نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد(1386). شرح الإشارات و التنبیهات(ج3). تصحیح و تعلیق حسن زاده آملی. چاپ دوم. قم: بوستان کتاب.
28
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی انتقادی تقریر عرفگرایانه از نظریۀ اخلاقی جان رالز
همواره بحث بر سر منشأ ارزش اخلاقی یکی از مهمترین و چالشبرانگیزترین مباحث در میان فیلسوفان اخلاق بوده و سبب تقسیم مکاتب اخلاقی به واقعگرا و غیرواقعگرا گشته است. عرفگرایی ثبوتی، یکی از اقسام غیرواقعگرایی است. دایره شمول عرفگرایی ثبوتی، تمام مکاتبی را دربردارد که عرف را به عنوان منشأ ارزش اخلاقی معرفی میکنند. دیدگاه عدالت اجتماعی جان رالز یکی از دیدگاههای مهم در فلسفه اخلاق شمرده میشود که درباره عرفگرا بودن یا نبودن آن تردید وجود دارد. برخی بر واقعگرا بودن دیدگاه رالز تأکید دارند و عرفگرا بودن آن را نفی میکنند، ولی برخی دیگر بر غیرواقع بودن دیدگاه وی از نوع عرفگرایی اصرار میورزند. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به برخی از دلالتهای عرفگرایانه دیدگاه رالز اشاره شده، همچنین دیدگاه یادشده بنا بر احتمال عرفگرا بودن ارزیابی انتقادی شده است.
https://fhi.hekmateislami.com/article_53385_035e712f7a84f4f0db83f1ba2a7557d6.pdf
2017-11-06
151
167
عرف
عرفگرایی
رالز
اخلاق
نظریه اخلاقی
پرده جهل
موازنه تأملی
حسن
محیطی اردکانی
hekmat313@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق تطبیقی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)
LEAD_AUTHOR
آشتیانی، محمدحسنبنجعفر (۱۴۲۹ق). بحرالفوائد فی شرح الفرائد مع متن الرسائل(ج1). تحقیق و تدقیق لجنة لاحیاء التراث العربی؛ باشراف جعفر مرتضی العاملی. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.
1
ابنفارس، احمدبنزکریا (۱۴۱۱ق). معجم مقاییس اللغة(ج4). بتحقیق و ضبط عبدالسلام محمدهارون. بیروت: دارالجبل.
2
ابنمنظور، محمدبنمکرم (۱۳۰۰ق). لسان العرب(ج9). بیروت: دارصادر.
3
ازهری، محمدبناحمد (۱۴۲۲ق). معجم تهذیب اللغة(ج3). تحقیق ریاض کیقاسم. بیروت: دارالمعرفة.
4
راغب اصفهانی، حسینبنمحمد (۱۴۰۴ق). المفردات فی غریب القرآن. تهران: دفتر نشر الکتاب.
5
حکیم، محمدتقی(1418ق). الاصول العامة للفقه المقارن. قم: المجمع العالمی لاهلالبیت:.
6
رالز، جان (۱۳۸۷). نظریه عدالت. ترجمة محمدکمال سروریان، مرتضی بحرانی. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
7
رجبی، حسین (1372). «کاربرد عرف در استنباط». کیهان اندیشه، 48، ص127-136.
8
زحیلی، وهبة (1418ق). العرف و العادة. دمشق: دارالمکتبی.
9
زرقاء، مصطفیاحمد (۱۹۶۷م). المدخل الفقهی العام(ج2). بیروت: دارالفکر.
10
سمعانی، منصوربنمحمد (1418ق). قواطع الأدلة فی الأصول. المحقق محمد حسن اسماعیل. بیروت: دارالکتب العلمیة.
11
سندل، مایکل (۱۳۹۳). عدالت: کار درست کدام است؟. ترجمة حسن افشار. تهران: نشر مرکز.
12
علیدوست، ابوالقاسم (۱۳۸۴). فقه و عرف. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، سازمان انتشارات.
13
فراهیدی، خلیلبناحمد (۱۴۰۵ق). العین(ج2). تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرائی. قم: دارالهجرة.
14
فیروزآبادی، محمدبنیعقوب (1306ق). القاموس المحیط(ج3). مصر: مؤسسة فن الطباعة.
15
فیومی، احمدبنمحمد (۱۴۰۵ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی. قم: دار الهجرة.
16
مصباح، مجتبی(1387). بنیاد اخلاق. قم: مؤسسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
17
واعظی، احمد (۱۳۸۴). جان رالز؛ از نظریه عدالت تا لیبرالیسم سیاسی. قم: بوستان کتاب.
18
Bunnin, Nicholas and Jiyuan Yu (2004)."Conventionalism" In: The Blackwell Dictionary of Western Philosophy. Chichester. UK: Malden, MA: Wiley-Blackwell, Blackwell Publishing.
19
Dworkin, Ronald (1973). "The Orginal position", In: Norman Daniels (ed.). Reading Rawls: Critical Studies on Rawl's a theory of justice. New York: Basic Books, INC. p 16-52.
20
Hare, Richard (1973). "rawls' theory of justice". In: Norman Daniels (ed.). Reading Rawls: Critical Studies on Rawl's a theory of justice. New York: Basic Books, INC. p. 81-107.
21
Hart, H. L. A.(1973) "Rawls on Liberty and its Priority". In: Norman Daniels (ed.). Reading Rawls: Critical Studies on Rawl's a theory of justice. New York: Basic Books, INC. p. 230-252.
22
Kukathas, chandran and Philip pettit (1990). Rawls: a theory of justice and its critics. Stanford: Stanford university press.
23
Lyons, David (1974). "Nature and Soundness of the Contract and Coherence Arguments". In: Norman Daniels (ed.). Reading Rawls: Critical Studies on Rawl's a theory of justice. New York: Basic Books, INC. p.141-167.
24
Nagel, Thomas (1973). "Rawls on Justice" In: Norman Daniels (ed.). Reading Rawls: Critical Studies on Rawl's a theory of justice. New York: Basic Books, INC. p. 1-16.
25
Rawls, John (1999). Collected papers. Edited by Samuel Freeman. London: Harvard University Press.
26
Sandel, Michael J.(1998). Liberalism and the Limits of Justice. united states of America: Cambridge University Press.
27
ORIGINAL_ARTICLE
موضع اسلام در قبال گفت وگوی میاندینی؛ انحصارگرایی در عین شمولگرایی
مسئله عمده در این پژوهش آن است که اسلام از کدامیک از رویکردهای انحصارگرایانه، شمول گرایانه و کثرت گرایانه استقبال کرده و با اتّخاذ موضع خود، چه ظرفیتی را برای گفتوگو و تفاهم فراهم ساخته است؟ در پاسخ به این مسئله، پژوهش حاضر ضمن توجه به مبانی گفت وگوی دینی از منظر متون اسلامی، نشان داده است که انحصارگرایی به معنای خاص در اسلام معنایی ندارد، بلکه ضمنِ رهیافت شمول گرایانه معنا می یابد. اتّخاذ این موضع که می توان از آن به «انحصارگرایی در عین شمولگرایی» تعبیر کرد، سبب ایجاد ظرفیت گسترده و زمینه مناسبی برای گفت وگو و تعامل با دیگر ادیان ابراهیمی شده است؛ چراکه این تقریر از انحصارگرایی، ضمن اذعان به حقّانیّت مطلق یک دین و حقّانیّت نسبیِ دیگر ادیان، اسلام را به عنوان مکمّل و متمّم آیین موسوی و عیسوی معرفی میکند. افزون بر این، توجه به حوزه اخلاق و نجات در رهیافت کثرت گرایانه نیز در غنا بخشیدن به ظرفیت گسترده اسلام برای گفت وگو، بی تأثیر نبوده و موضع اسلام را در قبال مسئله تعامل و گفت وگوی دینی تقویت کرده است. روش مقاله در مراجعه به آرا و آموزه ها، استنادی و در تبیین محتوا، توصیفی ـ تحلیلی است.
https://fhi.hekmateislami.com/article_53386_2d0c2835f026d2559cc42d3c90bff0f2.pdf
2017-11-06
169
190
اسلام
گفت وگوی بین دینی
مبانی گفت وگو
انحصارگرایی
شمول گرایی
کثرت گرایی
رحیم
دهقان
r.dehghan88@yahoo.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
عزالدین
رضانژاد
rezanejad39@yahoo.com
2
دانشیار و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی(ص) العالمیه
AUTHOR
علی
قاسمی
ali.qasemi@yahoo.com
3
استادیار و عضو هیئت علمی دانشکده الهیات و ادیان دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
قرآن کریم
1
شریفالرضی، محمدبنحسین (1375). نهجالبلاغة تصحیح صبحیصالح، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
2
ابنابیالحدید، عبدالحمیدبنهبةالله (1404ق). شرح نهج البلاغه(ج17). قم: مکتبة آیتالله العظمی المرعشی النجفی.
3
ابنمنظور، محمدبنمکرم (1405ق). لسان العرب(ج5). قم: نشر ادب.
4
ابوداود، سلیمانبناشعث (1410 ق). سنن ابیداود(ج2). بیروت: دارالفکر.
5
اسحاقی، سیدحسین (1383). «آزادی عقیده در اسلام»، فصلنامه رواق اندیشه، 29، ص37-58.
6
بخاری، محمدبناسماعیل (1400ق). صحیح بخاری(ج1). بیروت: داراحیاءالتراث العربی.
7
پترسون، مایکل و دیگران (۱۳۷۹). عقل و اعتقاد دینی. ترجمه احمد نراقی، ابراهیم سلطانی. چاپ سوم. تهران: طرح نو.
8
جعفری، محمدتقی (1370). حقوق جهانی بشر از دیدگاه اسلام و غرب. تهران: دفتر خدمات حقوقی بینالمللی جمهوری اسلامی ایران.
9
جوادیآملی، عبدالله (1385). حق و تکلیف در اسلام. چاپ دوم. قم: نشر اسراء.
10
ــــــــــــــــــ (1376). تفسیر موضوعی قرآن کریم(ج4). قم: مرکز نشر اسراء.
11
حر عاملی، محمدبنحسن (1409ق). وسائلالشیعه(ج8و15). قم: موسسه آلالبیت.
12
خسروپناه، عبدالحسین (1388). کلام جدید با رویکرد اسلامی. قم: دفتر نشر معارف.
13
طباطبایی، محمدحسین (1388). بررسىهاى اسلامى(ج1). چاپ دوم. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
14
ـــــــــــــــــــــ (1374). تفسیر المیزان(ج4و7). ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
15
ــــــــــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
16
قدردانقراملکی، محمدحسن (1380). قرآن و پلورالیزم. تهران: مؤسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
17
کریمینیا، محمدمهدی (1382). «ادیان الهی و همزیستی مسالمتآمیز». رواق اندیشه، 26، ص88-109.
18
کلینی، محمدبنیعقوب (1407ق). الکافی(ج2). تحصحیح علیاکبر غفاری، محمد آخوندی. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
19
لاریجانی، صادق (1380). «نقد پلورالیسم دینی»، مبلغان، 25، ص55-74.
20
لگنهاوزن، محمد (۱۳۸۴). اسلام و کثرتگرایی دینی. ترجمه نرجس جواندل. چاپ دوم. قم: مؤسسه فرهنگی طه.
21
مجلسی، محمدباقربنمحمدتقی (1403ق). بحارالانوار(ج11، 66، 71-72و 75). بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
22
مصباحیزدی، محمدتقی (1380). نظریه حقوقی اسلام. قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
23
مطهری، مرتضی (1382). پیرامون انقلاب اسلامی. چاپ بیستویکم. تهران: صدرا.
24
ـــــــــــــــ (۱۳۷۲). مجموعه آثار(ج1و2). تهران: صدرا.
25
مکارمشیرازى، ناصر و دیگران (1366). تفسیر نمونه. (ج1) چاپ شانزدهم. تهران: دارالکتب الاسلامیة.
26
نوری، حسینبنمحمدتقی (1408ق). مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل(ج5و11). قم: مؤسسه آلالبیت:.
27
هیک، جان (1378). مباحث پلورالیسم دینی. ترجمه عبدالرحیم گواهی. تهران: مؤسسه فرهنگی ـ انتشاراتی تبیان.
28
Arinze, Cardinal Francis (1990). The Church in Dialogue: Walking with Other Believers. San Francisco: Ignatius Press.
29
Lewis, Bernard (1993). Islam and the West. New York: Oxford University Press.
30
Mc Carthy, K (1999). Reckoning with Religious Difference: Models of Inter religious Moral Dialogue. In: Twiss, Sumner B. and Grelle Bruce(ed.). Explorations in Global Ethics: Comparative Religious Ethics and interreligious Dialogue. Westview press.
31
Quinn, Philip (1995). "Religious Pluralism and Religious Relativism", In: Lewis, Charls M. (ed.). Relativism and Religion. New York.
32