ORIGINAL_ARTICLE
تبیین اعتباریت وجود به معنای معقول ثانی فلسفی در نظام فلسفی شیخ اشراق و نفی اصالت ماهیت از ایشان
بیشک فلسفه اشراق نامی آشنا در اذهان فرهیختگان فلسفه و عرفان است. ولیکن متأسفانه دانشوران فلسفه، به حکمت اشراق آنطور که شایسته این علم است نپرداختهاند. شاید این بیمهری بهجهت قرائتی است که صدرالمتألهین از حکمت اشراق ارائه نموده است که ایشان را اصالت ماهوی معرفی نموده است. اسناد اصالت ماهیت به شیخ اشراق در منظر صدرالمتألهین ازآنجهت است که صدرا، اعتباریت وجود شیخ را به معنای معقول ثانی منطقی تصور کرده است. لذا ایشان را اصالت الماهوی دانسته است و حال آنکه با قرائن متعدد در دستگاه فلسفی شیخ اشراق میتوان کشف کرد که مراد شیخ اشراق از اعتباریت وجود، معقول ثانی منطقی نیست تا این امر منجر به اصالت ماهوی دانستن ایشان گردد. بلکه مراد ایشان از اعتباریت، معقول ثانی فلسفی است و ایشان همانگونه که وجود را اعتباری و معقول ثانی فلسفی میداند، ماهیت را نیز اعتباری میداند. لذا اسناد اصالت ماهیت به ایشان، خبط عظیمی است که نسبت به فلسفه وی رخ داده است. این مقاله سعی دارد با قرائن داخلیه و خارجیه ثابت کند که مراد از اعتباریت در کلام شیخ اشراق، معقول ثانی فلسفی است. لذا نسبت اصالت ماهیت به ایشان، نسبت ناصحیحی میباشد.
https://fhi.hekmateislami.com/article_132818_802b0d0cbe606a92aa2bee6596c58388.pdf
2021-06-22
11
37
اشراق
اصالت ماهیت
معقول ثانی
اعتباریت وجود
سهروردی
میثم
زنجیرزن حسینی
meysam.hatef@gmail.com
1
دانشجو دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه قم
LEAD_AUTHOR
احمد
عابدی
www.ahmad.abedi@gmail.com
2
استاد و عضو هیئت علمی دانشگاه قم
AUTHOR
1. ابنسینا، حسینبنعبدالله (1404ق). برهان شفا. قم: انتشارات مکتبة آیة الله المرعشى.
1
2. ابنکمونه، سعید بن منصور(1402ق). الجدید فی الحکمه. بغداد: انشارات جامعه بغداد.
2
3. بهمنیاربنمرزبان (1375). التحصیل. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3
4. نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد(1430ق). تجرید الاعتقاد. قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی.
4
5. سهروردی، یحیی بن حبش (1375). تلویحات. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
5
6. ـــــــــــــــ (1375). حکمت اشراق. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
6
7. ـــــــــــــــ (1375). لمحات. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
7
8. ـــــــــــــــ (1375). مطارحات. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
8
9. ـــــــــــــــ (1375). مقاومات. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
9
10. شهرزورى، محمدبنمحمود (1383). رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة. تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
10
11. صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1363). المشاعر، انتشارات کتابخانه طهوری.
11
12. ـــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
12
13. ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فى الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: دار احیاء التراث.
13
14. طباطبایی، محمدحسین (1435ق). بدایة الحکمة. قم: انتشارات جامعه المدرسین.
14
15. قطبالدین شیرازی، محمود بن مسعود (1383). شرح حکمة الاشراق. تهران: انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
15
16. محقق دوانی، اسماعیل (1381). سبع رسائل. رساله اثبات واجب. تهران: انتشارات میراث مکتوب.
16
17. میرداماد، محمدباقر (1367). القبسات. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
17
ORIGINAL_ARTICLE
بازخوانی دیدگاه صدرالمتألهین درباره ادراک حسی
تبیین ویژگیهای ادراک حسی، یک بخش از مجموعه مبانیای است که برای تبیین نظام فکری منسجم «معرفتشناسی اسلامی» لازم است؛ زیرا ادراک حسی، اولین پل ارتباطی ما با خارج است. در این میان، نمیتوان دیدگاههای صدرالمتألّهین را نادیده گرفت. او نظرات قابل توجهی درباره ادراک حسی دارد که با نوآوریهایی همراه است. این نظرات، گاه بهصراحت در سخنان او یافت میشوند؛ مثل اینکه صور حسی توسط واهب الصور یا نفس آفریده میشوند و گاه صریح نیستند و ممکن است از مبانی دیگر او بهدست آیند؛ مثل اینکه ادراک حسی، حصولی است یا حضوری و یا اینکه ادراک حسی ماهیتاً خیالی است، به این معنا که تجرد ناقص دارد، و موارد دیگری ازایندست. در این نوشتار، برخی از این نظرات به چالش کشیده شده است. یکی از مهمترین نتایج این چالشها این است که ادراک حسی، حصولی نیست.
https://fhi.hekmateislami.com/article_132839_87988db56061937fcf2d93d7a241d783.pdf
2021-06-22
39
60
: حس
ادراک حسی
صدرالمتألّهین
حواس ظاهری
حواس باطنی
علم حصولی
علم حضوری
حبیب الله
خالقی
khaleghitajabadi@gmail.com
1
دانشجوی دکتری حکمت متعالیه دانشگاه خوارزمی
LEAD_AUTHOR
عباس
شیخ شعاعی
sheikhshoaee@gmail.com
2
استادیار و عضو هیات علمی گروه فلسفه دانشگاه خوارزمی
AUTHOR
1. ابن أثیر جزری موصلی، مبارکبنمحمد (بیتا). النهایة فی غریب الحدیث و الأثر. قم: مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
1
2. ابن منظور، محمدبنمکرم (1375). لسان العرب. بیروت: دار بیروت.
2
3. احمدی، احمد (1384). اصالت وجود یا ماهیت: «خلط شناختشناسی و هستیشناسی». پژوهشهای فلسفی ـ کلامی، 7 (26). ص4 ـ 18.
3
4. ارسطو (بیتا). فی النفس. تحقیق عبد الرحمن بدوی. بیروت: دارالقلم.
4
5. تهانوی، محمدعلی (1996م). کشاف اصطلاحات العلوم و الفنون. (ج1). بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
5
6. حسینزاده، محمد (1384). «حواس یا ادراکات حسی از منظر معرفتشناسی». معرفت فلسفی. زمستان84. شماره10. ص29 ـ 74.
6
7. ـــــــــــــــ (1388). معرفت بشری زیرساختها. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
7
8. ـــــــــــــــ (1394). منابع معرفت. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
8
9. سبحانی فخر، قاسم (1390). «ادراک حسی از منظر ابنسینا، سهروردی و ملاصدرا». پژوهشهای فلسفی کلامی، 13 (50). ص91 ـ 106.
9
10. سربخشی، محمد (1390). «ادراک حسی، ادراکی حضوری». ذهن، 12 (46)، ص31ـ52.
10
11. سربخشی، محمد و فنایی اشکوری، محمد (1391). «تعریف علم حضوری و اقسام آن». معرفت فلسفی، بهار91. شماره 35. ص45ـ76.
11
12. سلیمانی امیری، عسکری (1384). «حضوری بودن محسوسات». معرفت فلسفی. شماره7. ص11ـ42.
12
13. سهروردی، یحییبنحبش (1392). حکمة الإشراق. شرح قطبالدین شیرازی. تعلیقه صدرالمتألّهین.(ج4). تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
13
14. ـــــــــــــــ (1375). مجموعه مصنفات شیخ اشراق (ج1). تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
14
15. شمس، منصور (1387). آشنایی با معرفتشناسی. تهران: انتشارات طرح نو.
15
16. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الاربعة. (ج8،6،3،1) بیروت: دار إحیاء التراث.
16
17. ـــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة. به تصحیح و تعلیق سید جلالالدین آشتیانی. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
17
18. ـــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. به تصحیح سید جلالالدین آشتیانی. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
18
19. ـــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. به تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
19
20. صلیبا، جمیل (1414ق). المعجم الفلسفی. (ج1). بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
20
21. طباطبایی، سید محمدحسین (1368). اصول فلسفه و روش رئالیسم. پاورقی استاد مرتضی مطهری. (ج6،1). تهران: انتشارات صدرا.
21
22. ـــــــــــــــ (1416ق). نهایةالحکمة. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
22
23. عبودیت، عبدالرسول (1393). درآمدی به نظام حکمت صدرایی. (ج2). تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت). مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی و مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
23
24. فنایی اشکوری، محمد (1389/الف). علم حضوری سنگبنای معرفت بشری. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
24
25. ـــــــــــــــ (1389/ب). مقدمهای بر فلسفه اسلامی معاصر. قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
25
26. کرد فیروزجائی، یارعلی (1392). «حقیقت ادراک حسی از دیدگاه علامه طباطبایی». معرفت فلسفی. شماره39، ص11 ـ 30.
26
27. گروهی از مؤلفان (1414ق). شرح المصطلحات الفلسفیة. مشهد: مجمع البحوث الإسلامیة.
27
28. مصباح یزدی، محمدتقی (1387). آموزش فلسفه. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
28
29. مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار. (ج6). قم: انتشارات صدرا.
29
30. مطهری، مهدی (1391). بررسی فرآیند شکلگیری مفاهیم عقلی از دیدگاه صدرالمتألهین. پایاننامه سطح3. حوزه علمیه قم.
30
31. نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1375). شرح الاشارات و التنبیهات (ج2). قم: نشر البلاغة.
31
ORIGINAL_ARTICLE
اعتبار سنجی مقولات فاهمه کانت در تناظر با معقولات ثانی فلسفی
مفاهیم کلی، بهویژه معقولات ثانیه در مباحث فلسفی معرفتشناسی و وجودشناسی اهمیت بهسزایی دارند. اگر این مفاهیم درست تحلیل نشوند، نهتنها در مباحث فلسفی، بلکه در علوم تجربی و مهمتر از همه در الهیات مشکلات بسیاری بهجای میگذارند. تحلیل کانت از این مفاهیم، پیامدهای ناگواری در مباحث نظری خداشناسی داشته که مهمترین آن بستن باب الهیات نظری است. در تفکر اسلامی با طرح معنای اسمی و حرفی، تفکیک بین حمل اولی و ثانوی و مفاهیم ثانیه منطقی و فلسفی، مفاهیم فلسفی بهخوبی تحلیل شده اند. این در حالی است که کانت با ربط دادن مفاهیم فلسفی به احکام فاهمه و عنصر زمان به خطا رفته است. روش تحقیق برای گزارش، کتابخانهای و برای نقد مقایسهای و تحلیلی است. در این مقاله، نگارنده سعی دارد مقولات کانت را در پرتو نظریه معقولات ثانیه در فلسفه اسلامی مقایسه نموده و مورد نقد و بررسی قرار دهد
https://fhi.hekmateislami.com/article_132841_3e9e2c2a89cf4a752063a635ede77dae.pdf
2021-06-30
61
79
مقولات کانت
معقولات ثانیه منطقی و فلسفی
علیت
وجود
ضرورت
حمل اولی
حمل شایع
رضا
بخشایش
rbakhshayesh@yahoo.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی جامعة المصطفی العالمیه
LEAD_AUTHOR
1. انصاری شیرازی، یحیی (1387). دروس شرح منظومه، «حکمت1». چاپ دوم. قم: بوستان کتاب.
1
2. بخشایش، رضا (1387). علیت از نظر کانت. قم: بوستان کتاب.
2
3. صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (بیتا). الحکمة المتعالیة فی الأسفار الأربعه (ج1). بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
3
4. هیوم، دیوید (1350). تحقیق درباره فهم انسانی در فلسفه نظری، «قسمت دوم». ترجمه منوچهر بزرگمهر. تهران: انتشارات بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
4
5. کانت، ایمانویل (1370). تمهیدات. ترجمه غلامعلی حداد عادل. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
5
6. کورنر، استفان (1367). فلسفه کانت. ترجمه عزتالله فولادوند. تهران: انتشارات خوارزمی.
6
7. مطهری، مرتضی (1367). شرح مبسوط منظومه (ج2). چاپ سوم. تهران: انتشارات حکمت.
7
8. ـــــــــــــــ (1366). شرح مبسوط منظومه (ج3). تهران: انتشارات حکمت.
8
9. Hume, David, (1978), A Treatise on Human Understanding, ed. L. A. Selby-Biggy, second edition, Oxford at Clarendon Press.
9
10. Kant, Immanuel, (1993), Critique of Pure Reason, trans. by Norman Kemp Smith, the Macmillan Press LTD. Reprinted.
10
11. Smith, Norman Kemp, (1995), A Commentary to Kant’s Critique of Pure Reason, Humanities Press International Inc., United States, Reprinted.
11
ORIGINAL_ARTICLE
ترسیم ساختار شبکهای فرآیند و ترابط کنشهای معرفتشناسانه عقل
عقل مهم ترین مجرای ارتباط با واقع است که بین اندیشهوران اسلامی، در اصل حجیّت آن شکی نیست. تنقیح جامع کنشهای عقل، یکی از مسائل مهم دانش معرفتشناسی اسلامی است که افقبخش و زیربنای دانش منطق محسوب میگردد. درحالیکه منطق اسلامی همت خود را تنها به فرآیند «تعریف» و «استدلال» اختصاص داده است. هم از حیث نظر، حکما در عبارات خود به کنشهای معرفت بخش متعدد دیگری اشاره کردهاند و هم در عمل، روند تولید علم و عقلپژوهی تنها با تعریف و استدلال سامان نمییابد. هر تعداد فعالیت عقلی مؤثر در معرفت که در این بحث بررسی شود، روششناسی عام علم (خادم العلوم) وظیفه دارد از فرآیند آن گفتوگو نماید و مسیر آن را برای علمپژوهان روشن سازد. این مقاله با روش توصیفی و تفسیری و با بهرهگیری از منابع کتابخانهای نوشته شده است. نوشتار حاضر در تلاش است بر پایه استقراء محققین معاصر از کنشهای عقل چارچوب، سابقه و جایگاه آنها را در سنت حکمت اسلامی تبیین نماید و با تحلیل عقلی، ساختار و ترابط آنها را بررسی کند؛ با این هدف که راه برای پژوهش در ابواب مغفول مانده روششناسی علم باز گردد و ادبیات روششناختی تولید علم اسلامی تقویت شود. ره آورد مقاله، معرفی و عنواندهی به کنشهای جدیدی از عقل، از قبیل عقل شاهد، عقل تحلیلی، عقل توصیفی، عقل انتقادی، عقل معنایاب و ... است. نتیجه نهایی این بررسی، ترسیم ساختار شبکهای فرآیندهای عقلانی است که در قالب روندنما (فلوچارت) ارائه شده است
https://fhi.hekmateislami.com/article_132847_8e1034c3ae83fa686d41e3fb89a642be.pdf
2021-06-22
81
113
عقل
معرفتشناسی اسلامی
کنشهای عقل
عقل شاهد
منطق جامع
علی
ابراهیم پور
montazer.mahdy@gmail.com
1
طلبه حوزه علیمه قم
LEAD_AUTHOR
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1379). النجاة من الغرق فی بحرالضلالات. تصحیح محمدتقی دانشپژوه. تهران: دانشگاه تهران.
1
ـــــــــــــــ (1371). المباحثات. تحقیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.
2
ـــــــــــــــ (1363). المبدأ و المعاد. به اهتمام عبدالله نورانى. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامى.
3
ـــــــــــــــ (1405ق). منطق المشرقیین. قم: آیتالله مرعشى.
4
ـــــــــــــــ (1404ق الف). الشفاء (المنطق) المقولات. تحقیق سعید زاید. قم: آیة الله مرعشى.
5
ـــــــــــــــ (1404ق ب). الشفاء (المنطق) البرهان. تحقیق سعید زاید. قم: آیتالله مرعشى.
6
ـــــــــــــــ (1404ق پ). الشفاء (الطبیعیات) النفس. تحقیق سعید زاید. قم: آیتالله مرعشى.
7
ـــــــــــــــ (1404ق ت). الاهیات شفاء، تصحیح سعید زاید. قم: آیتالله مرعشى.
8
ـــــــــــــــ (1404ق ث). التعلیقات، تحقیق عبدالرحمان بدوی. بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامى.
9
ابنسینا، حسینبنعبدالله؛ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه.
10
ابنشعبه حرانى، حسنبنعلى (1404ق). تحف العقول، تصحیح علیاکبر غفاری. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
11
ابن کمونه، سعدبنمنصور (1402ق). الجدید فی الحکمة. تحقیق حمید مرعید الکبیسى. بغداد: جامعة بغداد.
12
اخوان الصفا (1412ق). رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء (ج1). بیروت: الدارالاسلامیة.
13
بغدادی، ابوالبرکات (1373). المعتبر فی الحکمة (ج1). اصفهان: دانشگاه اصفهان.
14
بنیاد پژوهشهاى اسلامى (1414ق). شرح المصطلحات الفلسفیة. مشهد: بنیاد پژوهشهاى اسلامى.
15
بهمنیاربنمرزبان (1375). التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: دانشگاه تهران.
16
پارسانیا، حمید و عبدالحسین، خسروپناه (1392). تولید و تکوین علوم انسانی اسلامی. تحریر مهدی عاشوری. تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
17
پارسانیا، حمید (1387). رئالیسم انتقادی حکمت صدرایی. مجله علوم سیاسی دانشگاه باقرالعلوم. 11 (42). ص30-93.
18
ـــــــــــــــ (1391). جهانهای اجتماعی. قم: کتاب فردا.
19
تهانوی، محمدعلی (1996م). کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم (ج1). بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
20
جبر، فرید و دیگران (1996م). موسوعة مصطلحات علم المنطق عندالعرب. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
21
حبیبی، رضا (1386). درآمدی بر فلسفه علم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
22
حسینزاده، محمد (1393). مبانی معرفتشناختی علوم انسانی در اندیشه اسلامی. دفتر اول: «ارائه مبانی». قم: مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.
23
ـــــــــــــــ (1386). منابع معرفت. قم: مؤسسه آموزشی وپژوهشی امام خمینی.
24
خسروپناه، عبدالحسین (1392). فلسفه علوم انسانی. قم: تعلیم و تربیت اسلامی.
25
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1361). اساسالاقتباس. تصحیح مدرس رضوی. تهران: دانشگاه تهران.
26
ـــــــــــــــ (1405ق). تلخیص المحصل. بیروت: دارالاضواء.
27
رابینز، استیفن (1396). تئوری سازمان: ساختار و طرح سازمانی. ترجمه سید مهدی الوانی و حسن دانایی فرد. تهران: صفار.
28
رضائیان، علی (1395). مبانی سازمان و مدیریت. تهران: سمت.
29
ساوی، زینالدین عمربنسهلان (1383). البصائر النصیریه. به تحقیق حسن مراغی. تهران: شمس تبریزی.
30
سبزواری، ملاهادی (1379). شرح المنظومة (ج5). به تصحیح حسنزاده. تهران: نشر ناب.
31
شریفی، احمدحسین (1393). مبانی علوم انسانی اسلامی. تهران: آفتاب توسعه.
32
شهرزوری، شمسالدین (1372). شرح حکمة الاشراق. به تحقیق حسین ضیائى تربتى. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
33
ـــــــــــــــ (1383). رسائل الشجرة الالهیة فى علوم الحقایق الربانیة. به تحقیق نجفقلى حبیبى. تهران: مؤسسه حکمت و فلسفه ایران.
34
صدر، محمدباقر (1422ق). دروس فی علم الأصول. قم: دارالهدی.
35
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1354). المبدأ و المعاد. به تصحیح سید جلالالدین آشتیانى. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
36
ـــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیة فی المناهج السلوکیة. به تصحیح سید جلال الدین آشتیانى. مشهد: المرکز الجامعى للنشر.
37
ـــــــــــــــ (1383). شرح أصول الکافی (ج1). به تصحیح محمد خواجوی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگى.
38
ـــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. بیروت: داراحیاء التراث.
39
ـــــــــــــــ (بیتا). الحاشیة على إلهیات الشفاء. قم: بیدار.
40
صلیبا، جمیل (1366). فرهنگ فلسفی. ترجمه منوچهر صانعى درهبیدى. تهران: حکمت.
41
ـــــــــــــــ (1414ق). المعجم الفلسفى. بیروت: الشرکة العالمیة للکتاب.
42
طباطبایی، سید محمدحسین (1390ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج2). بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
43
علامه حلی، حسنبنیوسف (1412ق). القواعدالجلیة فی شرح الرسالة الشمسیة. تحقیق فارسى حسون. قم: مؤسسة النشر الاسلامی.
44
علامه حلی، حسنبنیوسف؛ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد (1371). الجوهر النضید فی شرح منطق التجرید. به تصحیح محسن بیدارفر. قم: بیدار.
45
علیدوست، ابوالقاسم (1391). فقه و عقل. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
46
فارابی، محمد بن محمد (1366). المنطقیات. به تحقیق محمدتقی دانشپژوه. قم: آیتالله مرعشى.
47
فخررازی، محمد بن عمر (1373). شرح عیونالحکمه. به تصحیح احمد حجازی. تهران: منشورات مؤسسه صادق.
48
ـــــــــــــــ (1404ق). شرح الفخر الرازى على الاشارات (ج1). قم: مکتبۀ آیة الله مرعشى نجفی.
49
فقیه، نظامالدین (1393). سیستمهای پویا (اصول و تعیین هویت). تهران: سمت.
50
قائمینیا، علیرضا (1382). شبکه معرفت دینی (بحثی در ساختار معرفت دینی). مجله قبسات. 8 (28)، ص19-36.
51
قراملکی، احد (1392). روششناسی مطالعات دینی. مشهد: نشر دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
52
قراملکی، احد و محمدقائم عابدی (1395). شرح مبسوط منطق اشارات: «تعریف منطق». قم: نشر مجنون.
53
قطبالدین شیرازی، محمود بن مسعود (1383). شرح حکمة الاشراق. اهتمام عبدالله نورانى و مهدى محقق. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
54
قطبالدین رازی، محمد بن محمد (بیتا). شرح مطالع الانوار فی المنطق (چاپ سنگی). قم: کتبی نجفی.
55
کاتبی قزوینی، نجمالدین (1384). تحریرالقواعدالمنطقیه فی شرح الرساله الشمسیه. به تصحیح محسن بیدار. قم: بیدار.
56
کاپلستون، فریدریک (1380). تاریخ فلسفه یونان و روم. ترجمه جلالالدین مجتبوی. تهران: علمی فرهنگی و سروش.
57
کندی، یعقوب بن اسحاق (بیتا). رسائل الکندی الفلسفیة. به تصحیح محمد ابوریده. قاهره: دارالفکر العربى.
58
لوکری، فضل بن محمد (1373). بیان الحق بضمان الصدق. به تحقیق ابراهیم دیباجى. تهران: مؤسسه بینالمللى اندیشه و تمدن اسلامى.
59
محمدى رىشهرى، محمد (1389). میزان الحکمة (ج5). ترجمه حمیدرضا شیخی. قم: دارالحدیث.
60
محمدی، داوود ودیگران (1389). تجزیه و تحلیل سیستمها (تفکر سیستمی). تهران: ققنوس.
61
مصباح یزدی، محمدتقی (1394). آموزش فلسفه (ج1). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
62
مطهری، مرتضی (1377). مجموعه آثار. قم و تهران: صدرا.
63
مطهری، مرتضی و علامه سید محمدحسین طباطبایی (1377). مجموعه آثار: «اصول فلسفه و روش رئالیسم» (ج6). قم و تهران: صدرا.
64
مظفر، محمدرضا (1433ق). المنطق. با تعلیقه غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
65
ملائی توانی، علیرضا (1390). درآمدی بر روش پژوهش در تاریخ. تهران: نشر نی.
66
میرداماد، محمدباقر (1380). جذوات و مواقیت. به تصحیح علی اوجبی. تهران: میراث مکتوب.
67
نائینى، محمدحسین (1352). أجود التقریرات. قم: مطبعه العرفان.
68
نراقی، ملامهدی (1380). شرح الالهیات من کتاب الشفاء (ج1). قم: کنگره بزرگداشت محققان نراقى.
69
واسطی، عبدالحمید (1391). نگرش سیستمی به دین. مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
70
واسطی، عبدالحمید (1394). راهنمای تحقیق با اقتباس از نگرش اسلام به علم و هستی. مشهد: مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام.
71
یزدانپناه، سید یدالله (1396). تأملاتی در فلسفه فلسفه اسلامی. دفتر اول: «مباحث معرفتشناسی و روششناختی». قم: کتاب فردا.
72
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی اشکالات مطرح شده بر تبیین صدرائی قاعده «النفس فی وحدتها کل القوی»
قاعده «وحدت نفس و قوا» یا «النفس فی وحدتها کل القوی» از بنیادهای اساسی نفسشناسی حکمت متعالیه است و ثمرات و کارکردهای آن در هستیشناسی و خداشناسی نیز قابل پیگیری میباشد. این قاعده که به منظور تبیین چگونگی تحقق قوای متعدد به وجود واحد نفس ارائه شده، همواره مورد نقد و بررسیهای فراوان قرار گرفته است. بعضی فیلسوفان زمانه ما نیز با نگاه انتقادیای که به آن داشتهاند، توان اثباتی آن را محدود پنداشتهاند، یا اساسا آن را فاقد کارآیی خواندهاند و یا اینکه ادله آن را مخدوش دیدهاند. امکان استفاده حداکثری از این قاعده، در گرو پاسخ به این اشکالات و دور بودن آن از تیغ نقدهای ایشان است. در این مقاله بهمنظور تبیین سخن نهایی ملاصدرا در خصوص «وحدت نفس و قوا» و بررسی ورود یا عدم ورود اشکالات به آن، با روشی توصیفی ـ تحلیلی، مهمترین اشکالات مطرح شده بر قاعده را ـ بهخصوص با تأکید بر انتقادات آیتالله علامه مصباح یزدی1 و آیتالله فیاضی (دام ظله) ـ بررسی کردهایم و به این نتیجه رسیدهایم که با استفاده از بیانات ملاصدرا در آثار گوناگون خود و با توجه به سیری از بحث که ارائه میدهد و با تفکیک میان سخن نهایی و متوسط او، پاسخ اکثر اشکالات بهدست میآید
https://fhi.hekmateislami.com/article_132848_1703e5d7a41d1e114d46f0d8094e8b00.pdf
2021-06-22
115
140
وحدت نفس و قوا
مراتب نفس
علیت نفس
ملاصدرا
مصباح یزدی
فیاضی
مجتبی
افشارپور
mojafs2@yahoo.com
1
. دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقر العلوم(ع)
LEAD_AUTHOR
جوادی آملی، عبدالله (1372). شرح حکمت متعالیه. (ج2). تهران: الزهراء.
1
سبزواری، هادی (1379). شرح المنظومه (ج5). تصحیح و تعلیق حسن حسنزاده آملی. تهران: ناب.
2
ـــــــــــــــ (1981م). حاشیه اسفار (ج6). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
3
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1302ق). مجموعه الرسائل التسعه، «رساله اکسیر العارفین». تهران: بینا.
4
ـــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
5
ـــــــــــــــ (1360/الف). اسرار الآیات. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
6
ـــــــــــــــ (1360/ب). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
7
ـــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگی.
8
ـــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی. اجوبۀالمسائل الکاشانیه. به تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
9
ـــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی، «رساله اتحادالعاقل و المعقول». به تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی. تهران: حکمت.
10
ـــــــــــــــ (1981م). اسفار (ج 6، 8، 9). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
11
ـــــــــــــــ (بیتا/الف). الرسائل. بیجا: بینا.
12
ـــــــــــــــ (بیتا/ب). الحاشیه علی الهیات الشفاء. قم: بیدار.
13
فخررازی، محمد بن محمد (1411ق). المباحث المشرقیه. (ج2). چاپ دوم. قم: بیدار.
14
قطبالدین شیرازی، محمود بن مسعود (1391). شرح حکمه الاشراق، «به انضمام تعلیقات صدرالمتألهین (ج2). تهران: حکمت.
15
طباطبایی، سید محمدحسین (1981م). حاشیه اسفار (ج6). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
16
ـــــــــــــــ (1390). نهایة الحکمه. چاپ چهارم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
17
عبودیت، عبدالرسول (1392). درآمدی به نظام حکمت صدرائی. (ج3). قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
18
فیاضی، غلامرضا (1389). علم النفس فلسفی. به تحقیق و تدوین محمدتقی یوسفی. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
19
مصباح یزدی، محمدتقی (1393). شرح جلد هشتم الاسفار الاربعه. (ج1). چاپ دوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
20
ـــــــــــــــ (1388). آموزش فلسفه (ج2). چاپ هشتم. تهران: چاپ و نشر بینالملل.
21
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و نقد ملاک فعل اخلاقی (پرستش) نزد شهید مطهری
اندیشمندان و فیلسوفان اخلاق ملاکهای مختلفی برای فعل اخلاقی گفتهاند؛ مثل عاطفه دگرگرایانه (هندوها و مسیحیت)، سعادت (افلاطون و ارسطو)، عقل و اراده (فلاسفه اسلامی)، عقل عملی (کانت).
شهید مطهری بسیاری از آنها را نقل و نقد میکند و خود، پرستش اعم از ناآگاهانه و آگاهانه را ملاک فعل اخلاقی معرفی میکند. دیدگاه مذکور در این نوشتار به روش توصیفی ـ تحلیلی مورد بررسی و نقد قرار گرفته است. حسن عمده این دیدگاه، واقعگرایانه بودن آن است. ولی اشکال عمده آن نیز این است که اولاً فعل اخلاقی را بدون نیت تصویر کرده و جایز میداند و ثانیاً دچار تهافت است؛ چراکه در ابتدا اخلاق را به انسان اختصاص داده و در پایان، پرستش ناآگاهانه را به همه موجودات تعمیم میدهد که مستلزم این است که اطلاق اخلاق برای غیر انسان هم جایز باشد. برای حل دو اشکال مذکور و تصحیح این دیدگاه راههایی را پیشنهاد دادهایم؛ از جمله اینکه ملاک فعل اخلاقی را بهجای پرستش اعم از ناآگاهانه به پرستش آگاهانه اختصاص بدهیم و یا ملاک را پرستش مختارانه بدانیم. اما در نهایت، بهترین ملاک را مقرب مختارانه و [به اختصار] قرب اختیاری معرفی کردهایم
https://fhi.hekmateislami.com/article_132849_50fc21601b0d0085c445051b6aee77ca.pdf
2021-06-22
141
157
ملاک فعل اخلاقی
پرستش ناآگاهانه
پرستش آگاهانه
شهید مطهری
قرب اختیاری
جمال
سروش
jsorush@yahoo.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه ملایر
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم
1
حسن بن علی7. التفسیر المنسوب الی الامام الحسن العسکری7 (1409ق). محقق، موحدی ابطحی اصفهانی، محمد باقر. قم: مدرسه الامام المهدی.
2
2. حویزى، عبدعلى بن جمعه (1415ق). تفسیر نور الثقلین (ج2). قم: اسماعیلیان.
3
3.مجلسی، محمدباقربن محمدتقی (1404ق). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول:. قم: دارالکتب الاسلامیه.
4
مصباح، محمدتقی (1384). نقد و بررسی مکاتب خلاقی. تحقیق و نگارش: احمدحسین شریفی. قم: مؤسسه آموزشى و پژوهشى امام خمینى.
5
5. ـــــــــــــــ (1391). آموزش فلسفه (ج2). دو جلدی. قم: مؤسسه امام خمینی.
6
6. مطهری، مرتضی (1372). مجموعه آثار. (ج22). تهران: صدرا.
7
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی تطبیقی رابطة مردمسالاری و صلح از منظر علامه طباطبایی و کانت
پرسش اصلی این تحقیق عبارت است از: «وجوه شباهت و تفاوت دیدگاه کانت و علامه طباطبایی در مورد رابطه صلح و مردمسالاری چیست؟». در این تحقیق که هدف آن ارائه بحثی تطبیقی میان اندیشه سیاسی کانت و علامه طباطبایی بوده، با استفاده از روش تحلیلی ـ عقلی به بررسی این فرضیه پرداخته شده است که هر دو متفکّر رابطه ضروری میان مردمسالاری و صلح پایدار قائل نیستند. بر اساس یافتههای تحقیق، دیدگاه کانت و دیدگاه علامه طباطبایی درباره رابطه صلح و مردمسالاری، در این موارد به یکدیگر شباهت دارد: استفاده از روش تحلیلی ـ عقلی، نگرش نظاممند و جامع به مسأله، تکاملی شمردن زندگی انسان و هدف شمردن دستیابی به صلح در این فرآیند تکاملی، قانونمند دانستن نظام جهان و تحلیل رفتار انسانها بر پایه استخدام. دیدگاه این دو متفکّر از این جهات با یکدیگر تفاوت دارد: ایدهآلیست بودن کانت در مقابل رئالیست بودن علامه طباطبایی، تضادّگرا بودن کانت در مقابل وفاقگرا بودن علامه طباطبایی، انسانمحور بودن کانت در مقابل خدامحور بودن علامه طباطبایی، قانونمدار بودن کانت در مقابل شریعتمدار بودن علامه طباطبایی، هدف غایی بودن صلح در نظر کانت و هدف واسطهای بودن صلح در نظر علامه طباطبایی
https://fhi.hekmateislami.com/article_132850_b845d95ddd8b46217f47a5fc89bbb735.pdf
2021-06-22
159
183
مردمسالاری
دموکراسی
صلح
صلح دموکراتیک
جمهوری
نظریه استخدام
کانت
علامه طباطبایی (ره)
اندیشه سیاسی اسلام
حسن
عبدی
hassanabdi20@yahoo.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه باقر العلوم(ع)
LEAD_AUTHOR
1. حاجیحیدر، حمید (1387). نظریه صلح دموکراتیک. مجله علوم سیاسی.11، (41) ص31-46.
1
2. طباطبایی، سیّد محمّدحسین (1389). روابط اجتماعی در اسلام. ترجمه محمدجواد حجّتی کرمان. قم: بوستان کتاب.
2
3. ـــــــــــــــ (1416). نهایه الحکمه. چاپ دوازدهم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.
3
4. ـــــــــــــــ (1394). المیزان. بیروت: مؤسسه الاعلمی.
4
5. ـــــــــــــــ (1341). بحثی درباره مرجعیّت و روحانیّت. تهران: شرکت سهامی انتشار.
5
6. ـــــــــــــــ (1356). بررسیهای اسلامی. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
6
7. ـــــــــــــــ (1362). رسائل سبعه. قم: بنیاد علمی و فکری علامه طباطبایی.
7
8. عالم، عبدالرحمن (1390). تاریخ فلسفه سیاسی غرب (ج1). تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بینالمللی.
8
9. کاپلستون، فردریک (1374). تاریخ فلسفه (ج8). ترجمه بهاءالدین خرمشاهی. تهران: انتشارات سروش.
9
10. کانت، ایمانوئل (1370/الف). تمهیدات. چاپ دوم. ترجمه غلامعلی حداد عادل. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
10
11. ـــــــــــــــ (1370/ب). روشنگری چیست. ترجمه همایون فولادپور، مجله کلک. شماره مسلسل بیست و دوم.
11
12. ـــــــــــــــ (1380/الف). صلح پایدار. ترجمه محمد صبوری. تهران: انتشارات بهآوران.
12
13. ـــــــــــــــ (1380/ب). فلسفه فضیلت. ترجمه منوچهر صانعی درّهبیدی. تهران: انتشارات نقش و نگار.
13
14. ـــــــــــــــ (1380/ج). فلسفه حقوق. ترجمه منوچهر صانعی درّهبیدی. تهران: انتشارات نقش و نگار.
14
15. ـــــــــــــــ (1380/د). درسهای فلسفه اخلاق. ترجمه منوچهر صانعی درّهبیدی. تهران: انتشارات نقش و نگار.
15
16. ـــــــــــــــ (1378). معنای تاریخ کلی در غایت جهانوطنی. ترجمه منوچهر صانعی درهبیدی، مجله نامه فلسفه، شماره ششم، ص142ـ128.
16
17. کوهن، کارل (1373). دموکراسی. ترجمه فریبرز مجیدی. تهران: شرکت سهامی انتشارات خوارزمی.
17
18. المان، فندیوس میریام (1380). داستان بیپایان: «دموکراسی و صلح». ترجمه شهروز ابراهیمی. مجله سیاست دفاعی. شماره سی و چهارم. ص176-149.
18
19. محمودی، سیّد علی (1383). فلسفه سیاسی کانت. تهران: انتشارات نگاه معاصر.
19
20. میرمحمدی، معصومه (1390). مقایسه صلح پایدار در اندیشه انسانمحور کانت و صلح عادلانه در اندیشه متفکران شیعی، مجله معرفت ادیان، شماره چهارم، ص146-117.
20
21. نوعپرست، زهرا (1388). دموکراسی، عدالت و صلح. فصلنامه تخصّصی علوم سیاسی، شماره نهم، ص26-5.
21
22. هوبزباوم، ا. ج. (1374). عصر انقلاب. ترجمه علیاکبر مهدیان. تهران. انتشارات مترجم.
22
23. Immanuel Kant (1996) The Metaphysics of Morals, trans. Mary Gergor, Cambridge, Cambridge University Press.
23
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی مقام احدیت در عرفان نظری از منظر ملاصدرا
ملاصدرا ضمن آنکه از عرفان نظری تأثیر گرفته است، بر اساس اصول و مبانی تأسیسی خود، اصطلاحات عرفان نظری را به معنا و مفهوم خاص خود بهکار میبرد. روشن کردن حدود و گستره معنایی اصطلاحات عرفانی در حکمت متعالیه باعث روشن شدن مقصود ملاصدرا و جلوگیری از خطای اشتراک لفظ میشود.
یکی از اصطلاحات عرفانی که در آثار ملاصدرا دیده میشود، احدیت است. احدیت در نظر اکثر محققان عرفان نظری، تعین و تجلی ذات حقتعالی در صقع ربوبی است. با بررسی آثار ملاصدرا مشخص میشود که او همچون عرفا ذات حقتعالی را وجود به اطلاق مقسمی میداند. اما بر خلاف اکثر عرفا، احدیت را به عنوان تجلی ذات در نظر نمیگیرد. بلکه آن را لحاظی اندماجی در ذات میداند نه تعینی خارج از ذات. یکسان دانستن احدیت و ذات موجب آن شده است که وی ذات غیب الغیوبی با اطلاق مقسمی را حقیقت وجود به شرط لا معرفی کند. وی «به شرط لا» را بهگونهای توضیح میدهد که با اطلاق مقسمی حق قابل جمع باشد و تعارض اولیهای که میان «به شرط لا» و اطلاق مقسمی وجود دارد مرتفع گردد
https://fhi.hekmateislami.com/article_132854_4b2cf8f357166aecb361ac90a87182c7.pdf
2021-06-22
185
202
احدیت
ذات
وجود به شرط لا
ملاصدرا
عرفان نظری
حسام الدین
شریفی
hesharifi@yahoo.com
1
دکترای فلسفه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم(ع)
LEAD_AUTHOR
1. ابنترکه، صائنالدین علیبنمحمد (1360). تمهید القواعد. چاپ دوم. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه.
1
2. جامی، عبدالرحمن (1360). شرح رباعیات در سه رساله در تصوف. تهران: انتشارات منوچهری.
2
3. ـــــــــــــــ (1370). نقد النصوص فی شرح نقش الفصوص. چاپ دوم. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد.
3
4. صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1981م). الحکمۀالمتعالیه. بیروت: دار احیاء التراث.
4
5. ـــــــــــــــ (1360). اسرار الآیات. بیتا. تهران: انجمن حکمت.
5
6. ـــــــــــــــ (1361). العرشیه. تهران: مولی.
6
7. ـــــــــــــــ (1361). المشاعر. چاپ دوم. تهران: کتابخانه طهوری.
7
8. ـــــــــــــــ (1363). مفاتیحالغیب. محمد خواجوی. تهران: مؤسسه تحقیقات اسلامی.
8
9. فرغانی، سعیدالدین (1379). مشارق الدراری. قم: بوستان کتاب.
9
10. ـــــــــــــــ (1426ق). منتهی المدارک. بیروت: دارالکتب العلمیه.
10
11. فناری، محمدبنحمزه (1374). مصباح الانس. تهران: انتشارات مولی.
11
12. قونوی، صدرالدین (1362). رساله النصوص. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
12
13. ـــــــــــــــ (1374). مفتاح الغیب در مصباح الانس. تهران: مولی.
13
14. قیصری، داود (1375). شرح فصوص الحکم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
14
15. یزدانپناه، سید یدالله (1388). مبانی و اصول عرفان نظری. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
15
16. یزدانپناه. دروس خارج نهایه. تاریخ جلسات: 10/10/97- 1/11/97
16