ORIGINAL_ARTICLE
خفری و براهین خداشناسی
این نوشتار، نخست نگاهی زودگذر دارد به منابع مختلفی که در شرق و غرب عالم از قدیمالایام تا کنون برای اثبات واجبالوجود مطرح بوده است. در عالم اسلام، سه منهج پذیرفته شده است: منهج حکمای الهی، منهج متکلمان و منهج حکمای طبیعی. سعی حکمای الهی بر این بوده است که حتیالامکان از مقدمات برهان بکاهند. اینان از زمان ابنسینا، منهج خود را «منهج صدیقین» نامیدهاند. آشتیانی نوزده تقریر برای آن برشمرده است و اگر تقریر علامه طباطبائی را بر آن بیفزاییم، در این منهج با بیست تقریر مواجهایم. یکی از کسانی که در این میدان مَرکب اندیشه را به جولان درآورده، علامه خفری است. او پس از ذکر برهان خواجه که در تجرید آمده، در حواشی خود، چهار تقریر برای آن ذکر کرده، سپس به منظور عرضه بر محافل اهل بحث، دو برهان جدید را با حذف تسلسل از مقدمات اقامه نموده، سپس برهان دوم را با دو عبارت دیگر تقریر کرده و برهان دوم را درخور طریقه صدیقین شمرده است. صدرالمتألهین که گاهی خفری را یکی از فضلای فارس و گاهی او را علامه لقب داده، هم به دو برهان وی و هم به دو بیان نوآورانه وی ایراد گرفته است. نوشتار حاضر در دفاع از دیدگاه خفری تحریر شده است.
https://fhi.hekmateislami.com/article_80800_8a62c913e41a28ef72026992e4b4961a.pdf
2018-12-22
9
28
ابنسینا
صدرالدین شیرازی
نصیرالدین طوسی
خفری
برهان صدیقین
دور
تسلسل
احمد
بهشتی
a.beheshti@chmail.ir
1
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
* قرآن کریم
1
* نهج البلاغه
2
آشتیانی، مهدی (1352). تعلیقه بر شرح منظومه حکمت سبزواری. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی (شعبه تهران).
3
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1394). الالهیات من کتاب الشفاء. تصحیح حسنزاده. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
4
ـــــــــــــــــــــــ (بیتا). الالهیات من الشفاء مع تعلیقات صدرالمتألهین. قم: بیدار.
5
بهشتی، احمد (1392). هستی و علل آن. چاپ چهارم. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
6
خفری محمدبناحمد (1378). الحاشیة علی حاشیة الخفری علی شرح التجرید. تصحیح رضا استادی. ]قم[: مؤتمر المحقق الخوانساری.
7
سبزواری، هادیبنمهدی (1348). شرح غرر الفرائد. تصحیح مهدی محقق و ایزوتسو. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، دانشگاه مک گیل(شعبه تهران).
8
سهروردی، یحییبنحبش (1380). مجموع مصنفات شیخ اشراق(ج1). تصحیح هانری کربن. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
9
شیرازی، محمد (1405ق). شرح منظومة السبزواری. بیروت: مؤسسه دارالوفاء.
10
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1346). الشواهد الربوبیة. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
11
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386ق). الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة. قم: مکتبة المصطفوی.
12
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة (ج1). قم: مکتبة المصطفوی.
13
ــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الأربعة(ج3). تهران: شرکت دارالمعارف الإسلامیه.
14
طباطبائی، محمدحسین (1362). نهایة الحکمة. به کوشش عبدالله نورانی. قم: مؤسسة النشر الإسلامی.
15
علامه حلی، حسنبنیوسف (بیتا). کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد. قم: مکتبة المصطفوی.
16
فخر رازی، محمدبنعمر (1407ق). المطالب العالیة(ج2). بیروت: دارالکتاب العربی.
17
محمدرضایی، محمد (1396). نواندیشی و احیاگری دینی. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
18
مطهری، مرتضی (1370). اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج5). تهران: صدرا
19
ـــــــــــــــ (1350). علل گرایش به مادیگری. مشهد: طوس.
20
ORIGINAL_ARTICLE
تناسب معنایی مفهوم ذهنی و محکی عنه
موضوع این جستار، تناسب معنایی مفهوم ذهنی و محکیٌ عنه آن است. پرسشی که طرح میشود این است که: آیا بین مفهوم ذهنی و منشأ انتزاع و مطابق خارجی آن مناسبت وجود دارد؟ در پاسخ، این فرضیه به اثبات میرسد که هر مفهوم ذهنی با منشأ انتزاع خود مناسبت دارد. روش پژوهش حاضر، توصیفی ـ تحلیلی با تأمل و تحلیل مفهومی است. بحث از نسبت مفهوم ذهنی با منشأ انتزاع آن، از مباحث مبنایی به شمار میرود که نتیجه آن در برخی مسائل فلسفی اثرگذار است. مهمترین نتایج پژوهش حاضر عبارتاند از: 1. هر مفهوم با محکیٌ عنه و مطابق عینی و ذهنی آن، مناسبت دارد. 2. انطباق مفهوم ماهوی بر مصداق در نظام فلسفی حکمت متعالیه، بر اساس نشآت وجود، تطابق عوالم و وحدت ماهوی حقایق وجودی است. 3. معقول ثانی منطقی بر مبنای وجود ثابت و مثبتٌ له در ظرف اتصاف و عروض، یعنی ذهن و نیز وجود رابطی در ذهن، دارای مابازاء مسانخ و مناسب ذهنی است. 4. بر مبنای نظریه صدرالمتألهین، معقولهای فلسفی، دارای مابازاء و محکیٌ عنه مسانخ با مفهوم هستند که از آن حکایت میکنند و بر آن منطبق میشوند.
https://fhi.hekmateislami.com/article_80811_992c0a7419563456e7d81fe87b8796fa.pdf
2018-12-22
51
70
معنا
مفهوم
مصداق
مناسبت
حکایت
محکیٌ عنه
سید مجید
میردامادی
mirdamadiphilosophy@gmail.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی جامعه المصطفی العالمیه (شعبه مشهد)
LEAD_AUTHOR
آلیاسین، جعفر (1405ق). الفارابى فی حدوده و رسومه. بیروت: عالم الکتب.
1
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1404ق). الشفاء (الهیات). تصحیح سعید زائد، قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
2
ـــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). الشفاء (الطبیعیات)(ج1-2). تصحیح سعید زائد. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
3
ـــــــــــــــــــــــ (1404ق ب). الشفاء(المنطق). تصحیح سعید زائد. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
4
ـــــــــــــــــــــــ (1392ق). التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی. قاهره: المکتبة العربیة.
5
ــــــــــــــــــــــــ (1400ق). رسائل. قم: بیدار.
6
ابنمنظور، محمدبنمکرم (1408ق). لسان العرب(ج7). بیروت: داراحیاء التراث العربی.
7
ابنسیده، ابوالحسن اسماعیل (2000م). المرسی. تحقیق عبد الحمید. بیروت: دارالنشر، دارالکتب الاسلامیة.
8
بهمنیاربنمرزبان (1375). التحصیل. تصحیح مرتضی مطهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
9
جامی، عبدالرحمنبناحمد (1376). الفوائد الضیائیه (شرح جامی علی کافیه ابنحاجب). تهران: المکتبة العلمیة الاسلامیة.
10
جرجانی، علیبنمحمد (1306ق). التعریفات. مصر: چاپخانه الخیریه.
11
جوادی آملی، عبدالله (1370). شناختشناسی در قرآن. قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه.
12
زنوزی، عبداللهبنبیرمقلی باباخان (1397ق). لمعات الهیه. تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی. تهران: انجمن فلسفه ایران.
13
زینالدین رازی، محمدبنابیبکر (1415ق). مختار الصحاح(ج1). تحقیق محمود خاطر. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
14
سبزواری، هادیبنمهدی (1366). شرح المنظومة. قم: دارالعلم.
15
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1363). المشاعر. تهران: کتابخانه طهوری.
16
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363 الف). مفاتیح الغیب. تصحیح محمد خواجوى. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى.
17
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1302ق). مجموعة الرسائل التسعه. تهران: ]بینا[.
18
ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج1-4 و 7-8). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
19
قطبالدین شیرازی، محمدبنمسعود (1380). شرح حکمه الاشراق. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی تهران، دانشگاه مک گیل.
20
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1372). اصول فلسفه و روش رئالیسم(ج2). تهران: صدرا.
21
ـــــــــــــــــــــــــ (1364). بدایة الحکمة. تصحیح غلامرضا فیاضی. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
22
ـــــــــــــــــــــــــ (1404ق). نهایة الحکمة. قم: موسسه نشر اسلامی.
23
فخر رازی، محمدبنعمر (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات(ج1). قم: بیدار.
24
فراهیدی، خلیلبناحمد (بیتا). العین(ج2و4). تحقیق مهدی المخزومی، ابراهیم السامرایی. بیروت: دار النشر و مکتبة الهلال.
25
فناری، محمدبنحمزه (1384).مصباح الانس. تصحیح محمد خواجوی. تهران: مولی.
26
قطبالدین رازی، محمدبنمحمد(1384). تحریر قواعد المنطقیه (شرح الرساله الشمسیه). تصحیح محسن بیدار. قم: بیدار.
27
لاهیجی، محمدجعفر بن محمدصادق (1376). شرح رساله المشاعر. تصحیح سیدجلالالدین آشتیانی. تهران: امیرکبیر.
28
مطهری، مرتضی(1378). مجموعه آثار (ج10). تهران: صدرا.
29
ــــــــــــــــ (1373). مجموعه آثار (ج6). تهران: صدرا.
30
میرداماد، میرمحمدباقر (1381). مصنفات میرداماد(ج1-2). اهتمام عبدالله نورانى. تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگى.
31
مظفر، محمدرضا (بیتا). المنطق. قم: فیروزی.
32
هیدجی، محمد (1346ق). تعلیقه برشرح منظومه. ]بیجا[: چاپخانه حاجی عبدالرحیم.
33
ORIGINAL_ARTICLE
«مراتب هستی» در حکمت مشاء و متعالیه با تأکید بر نگرش علامه خفری
تبیین نحوه نگرش به وجود یکی از مهمترین مسائل فلسفه است. «مراتب هستی» بنا دارد تا گوشهای از این مسئله مهم را روشن کند. نگاه مشاء به وجود، نگاهی کثرتگرایانه و مبتنی بر تباین موجودات است. هستی، طبق این نگاه مجموعهای از موجودات خواهد بود که هیچ گونه اشتراکی با هم ندارند، لذا طرح مسئله مراتب هستی در این مکتب جایی ندارد. نظریهپردازان این مکتب، در این خصوص مراتب موجودات را به معنای اقسام و لایههای مختلف موجودات از قوی به ضعیف مطرح ساختهاند. علامه شمسالدین محمدبناحمد خفرى، از بزرگ فلاسفه و متکلمین سده دهم هجری، وجود را دارای دو معنای تحقق و منشأ انتزاع متحقق میداند که راه را برای نگرشی متفاوت با نگاه حکمت مشاء به هستی هموار کرده است. رساله وی تحت عنوان «مراتب وجود» این نگاه متفاوت را تبیین کرده است. ملاصدرا با طرح مبادی لازم در حکمت متعالیه، به خصوص تشکیک در وجود، نگرش به مسئله مراتب وجود را کامل کرده است
https://fhi.hekmateislami.com/article_80804_d509bc54e78f64cd8f197186ef1f8024.pdf
2018-12-22
29
49
مراتب موجودات
مراتب وجود
مراتب هستی
حکمت مشاء
حکمت متعالیه
علامه خفری
محمد
عباس زاده جهرمی
m_abas12@yahoo.com
1
استادیار و عضو هیئت علمی دانشگاه جهرم
LEAD_AUTHOR
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1376). الالهیات من کتاب الشفاء. تحقیق حسن حسنزاده آملی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
1
ــــــــــــــــــــــــ (1371). المباحثات. تحقیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.
2
ــــــــــــــــــــــــ (1404ق ب). التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبة الاعلام الاسلامی.
3
ــــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). الشفاء. به تحقیق سعید زاید و دیگران. قم: مکتبة آیة الله العظمی المرعشی النجفی.
4
ــــــــــــــــــــــــ (1379). النجاه من الغرق فی البحر الضلالات. مقدمه و تصحیح محمدتقی دانشپژوه. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5
بهمنیار بنمرزبان (بیتا). مراتب الموجودات. ]بیجا: بینا[.
6
ــــــــــــــــــــــــ (1375). التحصیل. تصحیح و تعلیق مرتضی مطهری. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
7
جامی، عبدالرحمنبناحمد (1385). الدرة الفاخرة. به اهتمام نیکولاهیر و على موسوى بهبهانى. تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی.
8
جوادی آملی، عبدالله (1386). رحیق مختوم(ج1). تدوین و تنظیم حمید پارسانیا. چاپ سوم. قم: مرکز نشر اسراء.
9
جمعی از نویسندگان (1363). دومین یادنامه علامه طباطبائی. تهران: مؤسسه مطالعاتی و تحقیقات فرهنگی.
10
خفری، شمسالدین محمدبناحمد (1390). ستع رسائل فی اثبات واجب الوجود بالذات و فی الهیات. تحقیق و تعلیق فیروزه ساعتچیان. مقدمه رودیگر آرنسن. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1396). مجموعه رسائل علوم عقلی علامه شمسالدین محمدبناحمد خفری(ج1). به کوشش محمد برکت. شیراز: بنیاد فارس شناسی.
12
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). مراتب وجود. ]بیجا: بینا[.
13
رضائی، مرتضی (1392)، «تشکیک وجود صدرایى و تطبیق اجمالى آن بر وحدت شخصى وجود»، معرفت فلسفی، شماره 41، ص39-61.
14
سبزواری، هادیبنمهدی (1380). شرح المنظومه(ج2). تصحیح و تعلیق حسن حسن زاده آملی. تحقیق مسعود طالبی. چاپ دوم. تهران: نشر ناب.
15
ـــــــــــــــــــ (1383). اسرار الحکم. مقدمه استاد صدوقى و تصحیح کریم فیضی. قم: مطبوعات دینی.
16
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1389). مجموعه رسائل فلسفی (ج1و4).باشراف محمد خامنهای. تصحیح، تحقیق و مقدمه محمدیوسف ثانی و حامد ناجی اصفهانی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
17
ـــــــــــــــــــــــــ (1386). مفاتیح الغیب(ج1). باشراف سیدمحمد خامنهای. تصحیح تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
18
ـــــــــــــــــــــــــ (1383). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج1). باشراف سیدمحمد خامنهای. تصحیح و تعلیق غلامرضا اعوانی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
19
ـــــــــــــــــــــــــ (1382). الحاشیة على الهیات الشفاء (ج2). باشراف سیدمحمد خامنهای. تصحیح تحقیق و مقدمه نجفقلی حبیبی. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
20
ـــــــــــــــــــــــــ (1375). مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتألهین. تحقیق و تصحیح از حامد ناجى اصفهانی. تهران: حکمت.
21
ـــــــــــــــــــــــــ (1368). الحکمة المتعالیة فی اسفار الاربعه العقلیه (مشهور به اسفار) (ج1و6). قم: مکتبة المصطفوی.
22
ـــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیة. تصحیح و تعلیق جلالالدین آشتیانی. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
23
ـــــــــــــــــــــــــ (1302ق). مجموعه الرسائل التسعه. تهران: ]بینا[.
24
فارابی، محمدبنمحمد (1405ق).فصول منتزعه. تصحیح و تعلیق فوزى نجار. چاپ دوم. تهران: المکتبة الزهراء3.
25
ـــــــــــــــ (1995م). آراء اهل المدینة الفاضلة و مضاداتها. مقدمه و شرح و تعلیق على بو ملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
26
ـــــــــــــــ (1996م). کتاب السیاسة المدنیة. مقدمه و شرح على بو ملحم. بیروت: مکتبة الهلال.
27
عباسزاده جهرمی، محمد؛ فیاضی، غلامرضا (1393). «بساطت وجود در حکمت متعالیه و مشاء». حکمت اسراء، شماره 22، ص5-26.
28
کاکایی، قاسم (1375). «آشنایی با مکتب شیراز: محقق خفری». خردنامه صدرا. شماره4، ص71-79.
29
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1416ق). بدایة الحکمة. چاپ سیزدهم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.
30
ــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). نهایة الحکمة. تصحیح و تعلیق عباس علی زارعی سبزواری. چاپ شانزدهم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، موسسه نشر اسلامی.
31
مصباح یزدی، محمدتقی (1372). آموزش فلسفه(ج1). تهران: سازمان تبلیغات اسلامی.
32
مطهری، مرتضی (1387). مجموعه آثار(ج9).. تهران: صدرا.
33
نراقی، مهدیبنابیذر (1380). شرح الالهیات من کتاب الشفاء (ج1). قم: کنگره بزرگداشت محققان نراقى.
34
واعظ جوادی، اسماعیل (1356). «رساله مراتب الموجودات بهمنیار بن مرزبان». جاویدان خرد، سال 3، شماره 2، ص56-73.
35
ORIGINAL_ARTICLE
سیرتطور اعتباریت ماهیت در نظام فلسفی صدر المتالهین
یکی از اساسیترین مباحث فلسفه، بحث از اصالت وجود و اعتبارات ماهیت است که فهم دقیق آن میتواند زمینه فهم وحدت شخصی وجود را فراهم سازد. صدرالمتالهین در نظام فلسفی خویش در راستای اعتباریت ماهیت چهار مرحله را طی نموده است. در مرحله اول ایشان بنا بر فهم متعارف قائل به اعتباریت وجود و اصالت ماهیت بوده و در مرحله دوم تأصل ماهیت را در عالم خارج مطرح میکند. در مرحله سوم ماهیت را در خارج اعتباری دانسته و بساط ماهیت را از عالم عین برمیچیند و در مرحله پایانی بساط ماهیت را از عالم ذهن نیز بر چیده است. مقاله حاضر به سیر تطور ماهیت در نظام فلسفی صدرالمتالهین می پردازد.
https://fhi.hekmateislami.com/article_80822_3b6f5bd54be5e56ff6ed8e3492ffd134.pdf
2018-12-22
71
83
اصالت وجود
اصالت ماهیت
اعتباریت وجود
تاصل ماهیت
صدرالمتالهین
میثم
زنجیرزن حسینی
meysam.hatef@gmail.com
1
استاد حوزه علمیه قم
LEAD_AUTHOR
سمیه
ضیاء علی نسب پور
fz331@gmail.com
2
دانشجو دکتری فلسفه و کلام دانشگاه ادیان و مذاهب اسلامی
AUTHOR
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1386). الشواهد الربوبیه. قم: موسسه بوستان کتاب قم.
1
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1381). المبداء و المعاد. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
2
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378). رساله فی الحدوث. تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
3
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). المشاعر. تهران: طهوری.
4
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1361). ایقاظ النائمین. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
5
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة (ج1-2و5). بیروت: دار احیاء التراث العربی.
6
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سازگاری موجبیت علّی و اختیار با تأکید بر ملاکهای سه-گانه اختیار از نظر علامه
درباره رابطه اصل موجبیت علّی و اختیار، آرای متفاوتی ارائه شده که ذیل دو عنوان کلی جای میگیرد: «سازگارگرایی» که اختیار را با موجبیت علّی سازگار میداند و «ناسازگارگرایی» که به ناسازگاری این دو معتقد است. علامه طباطبائی در مقام فیلسوفی سازگارگرا، میکوشد با تعریف فعل اختیاری، ملاک اختیار را به دست داده، نشان دهد چگونه یک فعل اختیاری با داشتن چنین ملاکی میتواند با اصل ضرورت علّی سازگار باشد. با بررسی آثار مختلف علامه میتوان گفت ایشان در مجموع چهار ملاک برای فعل اختیاری قایل میشود. این ملاکها نه در طول هم، بلکه در عرض هم مطرح میشوند. بدین ترتیب، علامه در مباحث خود، گاه ملاک «خودتعینی» را برای اختیار در نظر میگیرد و گاهی «فعل مسبوق به اراده» را به عنوان فعل اختیاری مطرح میکند. جایی دیگر فعل ارادی را به فعل اختیاری و جبری تقسیم مینماید و «ملائمت آن با نفس فاعل» را ملاک اختیار میگیرد و در نهایت اختیار را به «امکان بالقیاس» تعریف کرده، آن را به معنای رابطه امکانی معلول با علت ناقصهاش میداند. در مقاله حاضر به تبیین و بررسی سه ملاک اول پرداخته شده است.
https://fhi.hekmateislami.com/article_80833_38c3f1e5c591c7ad2c40b3d982379f89.pdf
2018-12-22
85
111
اختیار
اراده
ملاک فعل اختیاری
موجبیت علّی
ضرورت علّی
علامه طباطبائی
سید احمد
علائی
abdulkareem1381@gmail.com
1
دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق، دانشگاه قم.
LEAD_AUTHOR
محمد
رضاپور
hich.cas2013@yahoo.com
2
گروه فلسفه کلام، مجتمع آموزشی امام خمینی، جامعه المصطفی العالمیه
AUTHOR
ابنسینا، حسینبنعبدالله (1379). التعلیقات. الطبعه الرابعه. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
1
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1404ق الف). طبیعیات شفاء. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
2
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1404ق ب). الهیات شفاء. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
3
ادواردز، پل (1378). فلسفه اخلاق. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: مؤسسه فرهنگی انتشاراتی تبیان.
4
پالمر، مایکل (1388). مسائل اخلاقی. ترجمه علیرضا آلبویه. تهران: سمت؛ قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
5
حفنی، عبدالمنعم (2000م). المعجم الشامل لمصطلحات الفلسفه. الطبعة الثالثة. القاهره: مکتبة مدبولی.
6
ربانی گلپایگانی، علی (1423ق). محاضرات فی الإلهیات. المحاضر العلامة جعفر السبحانی. چاپ ششم. قم: مؤسسة الإمام الصادق.
7
سبزواری، هادیبنمهدی (1384). شرح المنظومه (ج2 و5). تعلیقات حسنزاده آملی. چاپ سوم. تهران: نشر ناب.
8
سجادی، سیدجعفر (1361). فرهنگ علوم عقلی. تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.
9
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1383). شرح اصول کافی (ج4). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1380). مبدأ و معاد: ترجمه و شرح بخش نخست کتاب المبدأ و المعاد. ترجمه محمد ذبیحی. قم: دانشگاه قم؛ انتشارات اشراق.
11
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1354). المبدأ و المعاد. تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران.
12
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (2001م). شرح الهدایه الاثیریه. بیروت: دار احیاء التراث الاسلامی.
13
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج4). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
14
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1990م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج6). چاپ چهارم. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
15
طباطبائی، سیدمحمدحسین (1389). بدایة الحکمة (ج4). شرح علی شیروانی. چاپ دوازدهم. قم: مؤسسه بوستان کتاب قم.
16
17. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1386). ترجمه تفسیر المیزان (ج1). ترجمه موسوی همدانی. چاپ بیست و دوم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
17
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1374). اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج3). چاپ هشتم. تهران: صدرا.
18
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1422ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1). چاپ دوم. بیروت: مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
19
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1417ق). نهایة الحکمة. چاپ نوزدهم. قم: جماعة المدرسین بقم المشرفه، مؤسسة النشر الاسلامی.
20
عشاقی اصفهانی، حسین (1382). وعایة الحکمة فی شرح نهایة الحکمة. قم: المرکز العلمی للدراسات الاسلامیة.
21
فراکنا کی.، ویلیام (1380). فلسفه اخلاق. ترجمه انشاءالله رحمتی. تهران: حکمت.
22
مصباح یزدی، محمدتقی (1363). دروس فلسفه. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
23
مطهری، مرتضی (1374). پاورقیهای اصول فلسفه و روش رئالیسم (ج3). چاپ هشتم. تهران: صدرا.
24
مکی عاملی، حسن (1423ق). الإلهیات علی هدی الکتاب و السنه و العقل. المحاضر العلامه جعفر السبحانی. چاپ پنجم. قم: مؤسسة الإمام الصادق.
25
هاشمی، سیدمحمود (1417ق). بحوث فی علم الاصول (ج2). تقریرات الشهید السید محمدباقر الصدر. چاپ دوم. قم: مرکز الغدیر للدراسات الإسلامیة.
26
ORIGINAL_ARTICLE
معیار در تمایز وجودی قوای ادراکی و تاثیر آن در هویت وجودی قوه واهمه انسان از منظر ابن سینا و ملاصدرا
بررسی تحلیلی آموزههای فلسفی ابنسینا و ملاصدرا نشان میدهد که در این دو مکتب فلسفی، هیچگاه حقیقت قوه واهمه به عنوان یکی از مبادی ثانویه ادراکات نفسانی مورد انکار قرار نگرفته، بلکه این قوه در حکمت سینوی، هویتی مستقل و متمایز داشته؛ اما در حکمت صدرایی استقلال وجودی ندارد و همان عقل منزَّل است که از مرتبه اصلی خودش سقوط کرده و به صور خیالی و حسی توجه یافته است. پس واهمه در انسان، هویت عقلانی داشته، و با عقل تباین و تغایر وجودی ندارد. بلکه قوه عاقله (عقل خالص) در ضمن وجود عقلی شدید در بالاترین مرتبه عالَم عقل، و واهمه (عقل منزّل) در ضمن وجود عقلی ضعیف در نازلترین مرتبه آن قرار میگیرد. به نظر میرسد این نگرش متفاوت نسبت به هویت وجودی قوه واهمه انسان، از اختلاف در مسئله معیار در تمایز وجودی قوای ادراکی طولی و سایر موجودات خارجی، نشأت میگیرد. زیرا ابنسینا تمایز وجودی قوای ادراکی انسان را به عوارض شخصیه خارج از ذات دانسته و معتقد است آنها اصناف یک حقیقت و ماهیتاند که به دلیل اختلاف در محل و فعل ادراکی خاص از یکدیگر متمایز میگردند؛ اما ملاصدرا با توجه به تجرد کلیه قوای ادراکی، تمایز آنها را به عوارض مادی ندانسته، بلکه بر پایه نگرشی برتر به مسئله اصالت وجود و دو نظریه تشکیک در وجود و اتحاد علم، عالم و معلوم معتقد است قوای ادراکی طولی به جهت اتحاد با وجودات برتر ماهیت، تشخّص مییابند و از یکدیگر متمایز میگردند
https://fhi.hekmateislami.com/article_80839_31d8a26284ea55184a69ae64e12dba30.pdf
2018-12-22
113
133
قوای نفس
قوه واهمه
تمایز تشکیکی
تمایز ماهوی
هستیشناختی
حسین
پژوهنده
158383mhp@gmail.com
1
دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه باقرالعلوم
LEAD_AUTHOR
عسکری
سلیمانی امیری
mhr@gmail.com
2
دانشیار و عضو هیئت علمی مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی
AUTHOR
ابن سینا، حسینبنعبدالله(1375). الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغة.
1
ـــــــــــــــــــــ (1404ق). الشفاء: طبیعیات (ج2). تحقیق سعید زاید. قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
2
بهمنیاربنمرزبان (1375). التحصیل. تحقیق و تعلیق مرتضی مطهری. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3
پژوهنده، حسین (1395). بررسی تطبیقی ابعاد هستیشناختی و معرفت شناختی قوه واهمه از منظر ابنسینا و ملاصدرا. پایان نامه کارشناسی ارشد فلسفه و کلام اسلامی. قم: دانشگاه باقرالعلوم7، دانشکده الهیات.
4
حسنزاده آملى، حسن (1375). النفس من کتاب الشفاء. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
5
سبزوارى، هادیبنمهدی (1369). شرح المنظومه (ج 2و4). تهران: نشر ناب.
6
ــــــــــــــــــــــ (1360). التعلیقات على الشواهد الربوبیة. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
7
صدرالدین شیرازی، محمدبنابراهیم (1381). زاد المسافر. چاپ سوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
8
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1378). سه رسائل فلسفى. چاپ سوم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، مرکز انتشارات.
9
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب. تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى.
10
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1361). العرشیة. تهران: مولى.
11
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1360). الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. تصحیح و تعلیق سیدجلالالدین آشتیانی. چاپ دوم. مشهد: المرکز الجامعی للنشر.
12
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار الاربعة العقلیة (ج3،5،6،8،9). چاپ سوم. بیروت: دارالاحیاء التراث.
13
ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (بیتا). الحاشیه على الهیات الشفاء. قم: بیدار.
14
عبودیت، عبدالرسول (1391). درآمدی بر نظام حکمت صدرایی (ج1-3). تهران: سمت؛ قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
15
ــــــــــــــــــ (1390). خطوط کلی حکمت متعالیه. چاپ دوم. تهران: سمت.
16
فخر رازى، محمدبنعمر (1411ق). المباحث المشرقیة فی علم الالهیات و الطبیعیات(ج2). چاپ دوم. قم: بیدار.
17
قطبالدین رازى، محمدبنمحمد (1375). المحاکمات بین شرحی الاشارات(ج2). قم: نشر البلاغة.
18
کرد فیروزجایی، یارعلی (1393). حکمت مشاء. قم: حکمت اسلامی.
19
مصباح یزدی، محمدتقی (1375). شرح جلد هشتم اسفار الاربعه(ج1). تحقیق و نگارش محمد سعیدی مهر. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
20
مطهری، مرتضی (1394). شرح منظومه. چاپ بیست و یکم. تهران: صدرا.
21
ـــــــــــــــ (1366). شرح مبسوط منظومه (ج1). چاپ چهارم. تهران: حکمت.
22
میرداماد، محمدباقربنمحمد (1041ق). جذوات. چاپ سنگی. [بیجا: بینا] .
23
نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد (1375). شرح الاشارات و التنبیهات. 3ج. قم: نشر البلاغة.
24
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی و تبیین نقش معرفت در حقیقت ایمان از منظر روایات اهل بیت علیهم السلام
حقیقت ایمان از آغاز مباحثات کلامی در فضای تفکر اسلامی مورد توجه بوده است. از میان عناصر مختلف مؤثر در حقیقت ایمان، عنصر معرفت بیش از هر امر دیگری مورد تأکید بوده است و به نسبت امور دیگر کمتر مورد مناقشه قرار گرفته است. در این پژوهش سعی شده است حقیقت ایمان از منظر روایات به عنوان یکی از منابع اصلی معارف اسلامی بر اساس روش متناسب استنباط از متون دینی که از آن به «روش اجتهادی» تعبیر میشود، استخراج و سپس تحلیل شود. بر اساس بررسیهای انجامشده، میتوان معرفت دخیل در تحقق ایمان را به دو نوع تقسیم کرده، یکی را شرط آن و زمینه تحقق آن دانست که بالطبع از حقیقت ایمان خارج، ولی برای تحقق آن لازم است و دیگری را معرفتی مقوِّم و داخل در حقیقت ایمان دانست که همان معرفت قلبی و پذیرفته شده است. در این پژوهش نشان داده شده که دو گونه کاربرد برای معرفت در روایات وجود دارد.
https://fhi.hekmateislami.com/article_80853_cb4a69b4712cffe9fb207c5310c24ac6.pdf
2018-12-22
135
159
معرفت
معرفت قلبی
ایمان
شرط ایمان
حقیقت ایمان
بهنام
ملک زاده
malekzadeh313@yahoo.com
1
موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)
LEAD_AUTHOR
محمود
فتحعلی
marifat@qabas.net
2
موسسه امام خمینی (ره)
AUTHOR
قرآن کریم
1
* علىبنحسین7 (1376). الصحیفةالسجادیة. قم: دفتر نشر الهادی.
2
ابنأبیالحدید، عبدالحمیدبنهبةالله (1404ق). شرح نهجالبلاغة (ج1). قم: مکتبة آیةالله العظمی المرعشی النجفی.
3
ابناشعث، محمدبنمحمد (بیتا). الجعفریات (الأشعثیات). تهران: مکتبة النینوی الحدیثة.
4
ابنبابویه، محمدبنعلى (1362). الخصال(ج1و2). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
5
ــــــــــــــــــــــ (1413ق). من لا یحضره الفقیه (ج2). چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
6
ــــــــــــــــــــــ (1403ق). معانی الأخبار. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
7
ــــــــــــــــــــــ (1398ق). التوحید. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
8
ابنشعبه حرانى، حسنبنعلى (1404ق). تحف العقول عن آلالرسول9. چاپ دوم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامى.
9
ابنقولویه، جعفربنمحمد (1356). کامل الزیارات. نجف اشرف: دار المرتضویة.
10
ابنهشام، عبداللهبنیوسف (بیتا). أوضح المسالک إلی ألفیة ابن مالک (ج3). تحقیق محمدمحییالدین عبدالحمید. بیروت: المکتبة العصریة.
11
اشعری، ابوالحسن (1424ق). مقالات الاسلامیین و اختلاف المصلین (ج1). تحقیق نعیم زرزور. ]بیجا[: المکتبة العصریه.
12
اکبری، رضا (1386). ایمان گروی. قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
13
ایزوتسو، توشیهیکو (1389). مفهوم ایمان در کلام اسلامی. ترجمه زهرا پورسینا. ویراسته مصطفی ملکیان. تهران: سروش (انتشارات صدا و سیما).
14
بدخشان، نعمتالله (1379). «حقیقت ایمان و لوازم آن از منظر علم کلام، قرآن و علی7»، اندیشه دینی، شماره 5و6، ص33-58.
15
برقى، احمدبنمحمد (1371ق). المحاسن (ج1و2). چاپ دوم. قم: دار الکتب الإسلامیة.
16
تیلیخ، پل (1375). پویایی ایمان. ترجمه حسین نوروزی. تهران: حکمت.
17
جعفری، محمد و دیگران (1384). ایمان در سپهر ادیان. قم: صهبای یقین.
18
جوادی، محسن (1376). نظریه ایمان در عرصه کلام و قرآن. قم: معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
19
حسینیان، حامد؛ حسنی، سیدعلی (1389). «حقیقت ایمان؛ بررسی ایمان در قرآن و نقد نظریه شبستری»، معرفت کلامی، شماره 2، ص35-62.
20
خادمی، عینالله؛ علیزاده، عبدالله (1388). «چیستی ایمان و مقولات مفهومی آن از دیدگاه فخررازی». ادیان و عرفان، شماره 1، ص69-92.
21
دیلمى، حسنبنمحمد (1412ق). إرشاد القلوب إلى الصواب (ج1). قم: الشریف الرضی.
22
رضوی طوسی، سیدمجتبی (1390). ایمان در قرآن کریم؛ مفهوم و گونهها. تهران: دانشگاه امام صادق.
23
شریف الرضى، محمدبنحسین (1414ق). نهجالبلاغة(للصبحی صالح). قم: هجرت.
24
شوشترى، محمدتقی (1376). بهج الصباغه فی شرح نهجالبلاغه (ج1). تهران: امیرکبیر.
25
طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق)، المیزان فی تفسیر القرآن(ج18). قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.
26
عیاشى، محمدبنمسعود (1380ق). تفسیر العیّاشی(ج2). تهران: المطبعة العلمیة.
27
فیض کاشانى، محمدبنشاهمرتضی (1406ق). الوافی (ج4). اصفهان: کتابخانه امام أمیرالمؤمنین على.
28
قلیزاده، امرالله؛ جعفری، محمد (1393). «رابطه ایمان و معرفت از دیدگاه علامه طباطبایی؛ با محوریت تفسیر المیزان». معرفت، شماره 207، ص91-100.
29
قمى، علیبنابراهیم (1404ق). تفسیر القمی (ج1). چاپ سوم. قم: دارالکتاب.
30
کاکایی، قاسم (1387). «ماهیت ایمان از دیدگاه محمد غزالی». آینه معرفت، شماره 14، ص145-173.
31
کراجکى، محمدبنعلى (1353). معدن الجواهر و ریاضة الخواطر. چاپ دوم. تهران: المکتبة المرتضویة.
32
کلینى، محمدبنیعقوب (1407ق)، الکافی (ج1و2و8). تصحیح علیاکبر غفاری و محمد آخوندی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
33
مجلسى، محمدباقربنمحمدتقی (1403ق). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار (ج97). چاپ دوم. بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
34
مصباح یزدی، محمدتقی (1389). اخلاق در قرآن (مشکات) (ج1). تحقیق محمدحسین اسکندری. چاپ سوم. قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، مرکز انتشارات.
35
مغنیه، محمدجواد (1358). فی ظلال نهج البلاغه (ج1). چاپ سوم. بیروت: دارالعم للملایین.
36
مکارم شیرازی، ناصر (1375). پیام امام شرح تازه و جامعی بر نهج البلاغة (ج1). تهران: دارالکتب الاسلامیة.
37
مکگراث، آلیستر (1387). مقدمهای بر تفکر نهضت اصلاح دینی. ترجمه بهروز حدادی. چاپ دوم. قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
38
نصیرالدین طوسی، محمدبنمحمد (1407ق). تجرید الاعتقاد. تحقیق حسینی جلالی. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم؛ مرکز انتشارات.
39
ورام بن أبیفراس، مسعودبنعیسى (1410ق). تنبیه الخواطر و نزهة النواظر المعروف بمجموعة ورّام (ج2). قم: مکتبة فقیه.
40
هاشمى خویى، میرزا حبیبالله (1400ق)، منهاج البراعة فی شرح نهج البلاغة (ج1). سیدابراهیم میانجی. چاپ چهارم. تهران: مکتبة الإسلامیة.
41
یزدانپناه، سیدیدالله؛ رزمخواه، احمد (1390). «ماهیت ایمان از دیدگاه ابنعربی و کرکگور»، آینه معرفت، شماره 27، ص52-74.
42