سازگاری نظریه کینونت عقلی نفس از منظر ملاصدرا با آیات و روایات

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار و عضو هیئت علمی گروه شیعه‌شناسی دانشکده الهیات و معارف اسلامی هدی

چکیده

در میان فلاسفه، گاه نظریه حدوث نفس مبنا قرار گرفته و گاه از قدم نفس دفاع شده است. دراین‏میان، ملاصدرا به کینونت عقلی نفس در مرحله پیش از تعلق به بدن معتقد است که این مرحله به مرتبه علم خداوند بازمی‏گردد. این نظریه مساوی با اعتقاد به قدم نفس افلاطونی نیست. البته با بررسی دیدگاه ملاصدرا در قوس نزول می‌توان به جایگاه مثالی نفس دست یافت که می‌تواند توجیه‏کننده آیات و روایات ناظر بر تقدم نفس بر بدن باشد. قرآن کریم در برخی آیات بر وجود قبلی نفس اشاره کرده و فلاسفه مسلمان ناچارند برای سازگاری نظریه خویش در خصوص جایگاه وجودی نفس با آیات قرآن راهی بیابند. به نظر می‌رسد ملاصدرا این راه را یافته و از آن دفاع کرده است. او برای نفس پیش از تعلق به بدن، جایگاهی عقلی و مثالی قایل است. دراین‏میان، آیات و روایات دال بر میثاق الهی، خزاین الهی و نیز آیاتی که بر هبوط دلالت دارند، می‌توانند بر کینونت عقلی یا مثالی نفس حمل شوند؛ چراکه هبوط، بر کینونتی در مقامی بالا دلالت داشته که نفس از آن منزل تنزل یافته است. ملاصدرا تمام روایات دال بر وجود نفس را پیش از بدن با همین نظریه تبیین می‌کند.
                                                       

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Mulla Sadra on compatibility of theory of intellectual being of soul with Islamic texts

نویسنده [English]

  • masomeh esmaeeli
Shia studies، Hoda Faculty
چکیده [English]

While some philosophers advocated the theory of soul created in time others however defended the theory of eternal soul. Mulla Sadra believes that soul enjoys an intellectual existence before joining a body. This stage belongs to divine knowledge. This theory is not the same as the Platonic theory of eternal soul. While assessing Mulla Sadra's theory we come to know that in the arc of descent soul experiences a symbolic existence (wujud mithali) that explains the religious texts supporting the priority of soul to body. The Holy Quran somewhere mentions that soul existed prior to body. Philosophers have tried their best to reconcile their theory of the existence of soul with Quranic verses. It seems that Mulla Sadra has been able to do so. According to him before joining a body soul has an intellectual or symbolic existence. The Quranic verses and traditions that are related to divine covenant, divine treasuries or descent may be taken to mean the intellectual or symbolic existence of soul. This is because descent (for instance) indicates that soul, before joining a body was enjoying a higher level of existence (compared to its physical existence). Relying on this theory Mulla Sadra explains traditions that tell us that soul existed before it belonged to a body.
                  

کلیدواژه‌ها [English]

  • intellectual being
  • convenient
  • divine treasuries
  • Soul
  • Mulla Sadra
  1. قرآن

    1. ابن‌حزم، علی‌بن‌احمد (1416ق).  الفصل فی الملل والاهواء و النحل(ج5). بیروت: دارالکتب العلمیة.
    2. بیضاوی، عبدالله‌بن‌عمر (1418ق). انوارالتنزیل و اسرارالتأویل(ج3). بیروت: داراجیل.
    3. جوادی آملی، عبدالله (1379). فطرت در قرآن. چاپ دوم، قم: اسراء.
    4. خمینی، روح‌الله (1381). تقریرات درس اسفار. سید عبدالغنی اردبیلی. قم: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی1.
    5. زمخشری، محمود‌بن‌عمر (1380). الکشاف‌ عن حقایق‌ غوامض‌ التزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل. چاپ سوم. بیروت: دار احیا‌ء‌ التراث‌ العربی.
    6. زنوزی، علی‌بن‌عبدالله (1371). انوارجلیه. تهران: امیرکبیر.
    7. صدرالدین شیرازی، محمدبن‌ابراهیم (1375). مجموعه رسائل فلسفى صدر المتالهین‏. تهران: حکمت.
    8. ــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1363). مفاتیح الغیب‏. مقدمه و تصحیح از محمد خواجوى، تهران: مؤسسه تحقیقات فرهنگى.
    9. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1361). العرشیة. ‏تهران: مولى.

    10. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1420ق). رساله عرشیه. بیروت: مؤسسة التاریخ العربی.

    11. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة (ج1، 8-9). چاپ سوم. بیروت‏: دار احیاء التراث.

    12. طباطبایی، سید محمدحسین (1387). رسائل توحیدی. ترجمه و تحقیق علی شیروانی؛ به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: مؤسسه بوستان کتاب.

    13. ـــــــــــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن (ج1 و 8). چاپ پنجم. قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، دفتر انتشارات اسلامی.

    14. قمى، عباس (1384). مفاتیح الجنان. چاپ ششم. قم: تابان.

    15. قطب، سید (1397ق). فی ضلال القرآن(ج5). بیروت: دارالشروق.

    16. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقی (1404ق ). بحارالانوار(ج16و61). چاپ دوم. بیروت: مؤسسه الوفاء.

    17. مصباح یزدی، محمدتقی (1393). شرح جلد هشتم اسفار(ج2). تحقیق محمد سعیدی مهر.  قم: مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی1.

     18. مفید، محمدبن‌محمد (1372). مسائل سرویة (ضمن مجموعه مصنفات شیخ‌مفید)(ج7). قم: کنگره جهانی هزاره شیخ‌مفید