چالش حکمت متعالیه در تبیین فلسفی رجعت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی مقطع دکتری فلسه اسلامی دانشگاه باقرالعلوم

چکیده

از نظر ملاصدرا، تناسخ به‏معنای بازگشت نفوس به دیگر بدن‏ها بوده، محال است؛حال آنکه این تعریف ظاهراً بر رجعت به‏عنوان یکی از اعتقادات شیعه تطبیق می‌کند. ملاصدرا تعلق نفس را به بدنِ خاص منوط به داشتن مخصص می‌داند؛ درحالی‏که طبق مبانی وی، اجزای باقی‏مانده بدن، خالی از مخصص است. ازاین‏رو، این پرسش مطرح است که: وقتی در جریان رجعت، نفس جداشده از بدن مادی و مسافر عوالم برزخ، آهنگ رجوع به بدن مادی دنیوی خود می‌کند، آیا ملاصدرا مخصصی برای بدن دنیوی یا اجزای باقی‏مانده او در نظر دارد تا تعلق نفس به بدن، از ترجیح بلا مرحج بودن خارج شود، پیش از اینکه به اشکال تناسخ برسد؛ حال آنکه اشکال تناسخ نیز در بحث رجعت جدی است؟ تحقیق حاضر می‌کوشد با توجه به عبارات و موضع‌گیری‌های ملاصدرا در بحث‌ها و موضوعات مشابه به این پرسش‌ها پاسخ دهد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد با فرض تعلق دوباره نفس به بدن مادی، ناگزیر از پذیرش تناسخ یا حفظ نوعی علاقه نفس و بدن برای حل هم‏زمان معضل مخصص و تناسخ هستیم؛ چیزی که حکمت صدرایی آن را برنمی‌تابد، مگر اینکه با قرائت خاصی از تمثل در رجعت، پای تأویل را به ماجرای رجعت بازکنیم

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The challenge transcendental theosophy faces in philosophical explanation of return

نویسنده [English]

  • Ma'asuma Salik
PhD student of Islamic philosophy of Baqir al-Ulum University
چکیده [English]

According to Mulla Sadra, metempsychosis which is the return of a soul to another body is impossible. This definition is however applicable to 'return' as a Shiite belief. According to Sadra there has to be a justification for the belonging of a soul to a body. This is while based on his principles, there is no justification for soul to return to the remaining particles of a body. Thus the question arises: Is there any justification for a soul that has left its body to return to its remaining parts, so that there should not rise the problems originating form preference without justification or from the issue of metempsychosis? The present study tries to answer this question on the basis of what Mulla Sadra has expressed on similar occasions elsewhere. Analysis shows that one cannot accept the issue of 'return' unless one accepts metempsychosis or the existence of a sort of relation between a soul and its respective body as a sort of justification. This is what transcendental theosophy cannot accept except with some sort of interpretation

کلیدواژه‌ها [English]

  • return
  • Mulla Sadra
  • Metempsychosis
  • revival of the dead
  • incarnation
  1. قرآن کریم

    1. ابن‌منظور، محمدبن‌مکرم (1414ق). لسان العرب‏(ج8 و 11). چاپ سوم. بیروت: دار صادر.
    2. حر عاملى، محمدبن‌حسن (1362). الإیقاظ من الهجعة بالبرهان على الرجعة. تهران: نوید
    3. راغب اصفهانی، حسین‌بن‌محمد (1416ق). مفردات الفاظ قرآن. تصحیح صفوان عدنان داوودی. بیروت: الدار الشامیة.
    4. رفیعی قزوینی، ابوالحسن (1376). غوصی در بحر معرفت. تهران: اسلام.
    5. ــــــــــــــــــــــ (1368).‌ رجعت و معراج به ضمیمه هفت مقاله دیگر. به اهتمام محمدرضا بندرچی. قم: طه؛ قزوین: مرکز نشر میراث فرهنگی قزوین.
    6. زمخشرى، محمودبن‌عمر (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل‏(ج4). چاپ سوم. بیروت: دارالکتاب العربی‏.
    7. زنوزی، علی‌بن‌عبدالله (بی‌تا). سبیل الرشاد فی اثبات المعاد. چاپ سنگی.
    8. صدرالدین شیرازى، محمدبن‌ابراهیم (1981م). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة. (ج9). چاپ سوم. بیروت: دار احیاء التراث.
    9. ــــــــــــــــــــــــــــــــ (1366). تفسیر القرآن الکریم(ج3 و 5). مع تعلیقات علی النوری؛ تحقیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.
    10. ـــــــــــــــــــــــــــــــ (1366الف). تفسیر القرآن الکریم(ج7). چاپ دوم‏. قم: بیدار.
    11. طباطبایی، محمد حسین (1419ق). الرسائل‌ التوحیدیه. بیروت: مؤسسة النعمان.
    12. ــــــــــــــــــــــ (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن(ج2، 14-15، 17). چاپ پنجم. قم: جامعه‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏، دفتر انتشارات اسلامى.
    13. فیومی، احمدبن‌محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی(ج2). قم: موسسه دارالهجره.
    14. ‌کلینی، محمدبن‌یعقوب (1364). روضه کافی(ج8). ترجمه رسول محلاتی. تهران: انتشارات علمیه اسلامیه.
    15. مجلسی، محمدباقربن‌محمدتقى (1403ق). بحار الأنوار(ج53). چاپ دوم. بیروت: الاسلامیة.
    16. مفید، محمد‌بن‌محمد (1413ق). اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. تحقیق مهدی محقق. تهران: دانشگاه تهران