تبیین علّیتی عمل و رفتار انسان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت علمی گروه فلسفه دانشگاه مفید، قم، ایران

چکیده

مقصود از این نوشتار ارائه «تبیین علّیتی» در شناخت جامع (محض ـ تجربی) فاعلیت انسان در عمل و رفتار است. تبیین علّیتی درباره­ رفتار و عمل انسان، از آن جهت که او موجودی کم­‌نظیر یا بی­‌نظیر در جهان طبیعت است، در تبیین­‌های علّیتی ناظر به رفتار قانون­مند موجودات دیگر طبیعت خلاصه نمی­‌شود. در اینجا می­‌کوشیم تا نشان دهیم هر رفتار و کردار انسان در تحلیل به چند قلمرو وجودی طولی و عرضی تعلق دارد که هر یک زیر پوشش نوعی از رابطه علّی و معلولی­‌اند. در ترکیب ارکان علّی و معلولی این قلمروها رفتار آدمی به‌صورت مرتبط، متصل و در نهایت متحد سامان می­‌یابد. ملاک تمایز علوم طبیعی از علوم انسانی و دشواری تبیین علّیتی در علوم انسانی، چه فردی و چه اجتماعی، در ترکیب رفتاری انسان از روابط علّیتی متعدد و متدرج وجودی و در عین حال متصل و متحد است. راه­‌حل این دشواری نه تأویل یک قلمرو به قلمروی دیگر است و نه صرف­‌نظر کردن از یک قلمرو و عطف توجه به قلمروی دیگر؛ بلکه با اذعان به دشواری تبیین علّیتی رفتار آدمی باید به جستجوی تبیین علّیتی همه­ جانبه طولی و عرضی بر پایه طبیعت مشترک میان انسان­‌ها بود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Causal explanation of human deeds and behaviors

نویسنده [English]

  • Amir Diwani
Associate professor and faculty member of Mufid University, Department of Philosophy, Qom, Iran
چکیده [English]

This article aims at giving a 'causal explanation' of empirical understanding of human agency in his deeds and behaviors. Causal explanation cannot be restricted to explaining other creatures' deeds which are in accordance with certain rules. The author tries to show that each one of man's behavior belongs to specific longitudinal and latitudinal spheres each of which lies under a specific causal relationship. In the causal relationship existing in these spheres, man's behavior emerges as an integrated entity. The distinction between natural sciences and humanities are the difficulties one faces when one attempts to present a causal explanation of human behavior, social or individual, depicting it as an effect of multiple but gradual existential causes. The solution to this problem is not to reduce to sphere to another nor is the solution to neglect one sphere for the sake of another. The solution to this problem is to carry out investigation for longitudinal and latitudinal causes on the basis of human beings' common nature.      

کلیدواژه‌ها [English]

  • causal explanation
  • efficient cause
  • human behavior
  • nature
  • Mind
  • Intellect
  1. سبزواری، هادی‌بن‌مهدی (1386). شرح المنظومه فی المنطق و الحکمة(ج1). تصحیح و تعلیق محسن بیدارفر. قم: بیدار.
  2. سرل، جان ار. (1382). ذهن، مغز و علم. ترجمه امیر دیوانی. قم: بوستان کتاب.
  3. صدرالدین شیرازی، محمد‌بن‌ابراهیم (1368). الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة(ج2). قم: مصطفوی.
  4. طباطبایی، محمدحسین (1387). اصول فلسفه رئالیسم. به کوشش سید هادی خسروشاهی. قم: بوستان کتاب.
  5. ـــــــــــــــــــــ (1362). نهایة الحکمة. قم: موسسة النشر الاسلامی.
  6. کواین، دابلیو. وی؛ اولیان، جی.اس. (1381). شبکه باور. ترجمه امیر دیوانی. تهران: سروش(انتشارات صدا و سیما)؛ طه.
  7. لاهیجی، عبدالرزاق‌بن‌علی (1362). سرمایه ایمان. تصحیح صادق لاریجانی آملی. قم: انتشارات الزهرا3.
  8. لیتل، دانیل (1373). تبیین در علوم اجتماعی. ترجمه عبدالکریم سروش. تهران: موسسه فرهنگی صراط.
  1. Kim, Jaegwon (1996). Philiosophy of Mind. USA: Westview Press